Scenariusz zajęć

Autor: Agata Krzak, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Otrzymywanie soli w wyniku reakcji kwasów z tlenkami

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

7) projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać różnymi metodami: wodorotlenki, kwasy i sole; pisze odpowiednie równania reakcji.

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

7) projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać różnymi metodami: wodorotlenki, kwasy i sole; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wymienia rodzaje tlenków;

• zapisuje i uzgodnia równania reakcji otrzymywania soli w reakcji kwasu z tlenkiem;

• proponuje sposób otrzymania wybranej soli w wyniku reakcji kwasu z tlenkiem.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• burza mózgów;

• analiza materiału źródlowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• eksperyment chemiczny;

• film samouczek;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica multimedialna/tablica, kreda, marker;

• rzutnik multimedialny

• aplikacja Mentimeter.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja dydaktyczna. Nauczyciel wykorzystuje pytania zawarte we wprowadzeniu e‑materiału i zadaje uczniom: czy możliwa jest reakcja kwasu z tlenkiem? Jeżeli tlenek będzie reagował z kwasem, to w jaki sposób? Co powstanie w takiej reakcji? Czy wszystkie tlenki będą reagowały z kwasami?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół budowy kwasów i tlenków. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z wykorzystaniem smortfonów/tabletów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film samouczek przedstawiający przykłady reakcji kwasów z tlenkami, które zachodzą w rzeczywistości. Po projekcji wskazani uczniowie dokonują krótkiego podsumowania filmu podkreślając jakie produkty otrzymuje się w tej reakcji chemicznej; jaki to typ reakcji chemicznej: reakcja kwasu z tlenkiem; czy w każdym przypadku reakcji kwasu z tlenkiem można zapisać równanie reakcji w formie skróconej (jeśli nie to w jakiej sytuacji)?

2. Eksperyment chemiczny – „Otrzymywanie soli w reakcji kwasów z tlenkami” zgodnie z instrukcją zamieszczoną w materiale pomocniczym. Nauczyciel dzieli uczniów poprzez losowanie na grupy. Uczniowie wybierają odpowiednie szkło i sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki przygotowane przez nauczyciela na stole laboratoryjnym. Uczniowie przeprowadzają eksperyment. Nauczyciel rozdaje karty pracy ucznia. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, ustalają równania przeprowadzonych reakcji, wszystko zapisują w kartach pracy. Wylosowane osoby z grup  prezentują wyniki na forum klasy. Pozostali uczniowie weryfikują pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów i ewentualnie wyjaśniają niezrozumiałe kwestie.

3. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania:

• Jakie są produkty reakcji kwasu z tlenkiem?

• Co się dzieje ze wskaźnikiem kwasowo‑zasadowym, gdy do kwasu dodawany jest tlenek?

• W jaki sposób można otrzymać wybraną sól, na przykład fosforan(V) żelaza(III)?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Dziś nauczyłem/łam się, że...

• Łatwe było dla mnie...

• Trudności sprawiło mi...

• Zaskoczyło mnie...

• Przypomniałam/łem sobie, że...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być użyty jako forma utrwalająca w podsumowaniu lekcji, jako forma wprowadzająca przed przystąpieniem do wykonywanych zadań, lub podczas przygotowywania się do sprawdzianu. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą medium wykorzystać do uzupełnienia swoich luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie są produkty reakcji kwasu z tlenkiem?

• Co się dzieje ze wskaźnikiem kwasowo‑zasadowym, gdy do kwasu dodawany jest tlenek?

• W jaki sposób można otrzymać wybraną sól, na przykład azotan(V) żelaza(III)?

2. Doświadczenie – „Otrzymywanie soli w reakcji kwasów z tlenkami”

Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, bagietki, łyżeczki, statyw do probówek, pipety, zlewki, palnik, zapalniczka/zapałki.

Odczynniki chemiczne: tlenek sodu, tlenek wapnia, tlenek magnezu, tlenek miedzi(II), kwas chlorowodorowy, kwas azotowy(V), woda destylowana, wywar z czerwonej kapusty.

Instrukcja wykonania:

• Przygotuj wodne roztwory kwasów.

• Kolejno w probówkach umieść po 2 cmIndeks górny 3³ danego kwasu, a następnie dodaj do każdej z nich niewielką ilość kwasu.

• W przypadku grupy, która pracuje z tlenkiem miedzi(II), wybrana osoba z grupy w obecności nauczyciela ogrzewa probówkę tlenku z kwasem (żeby przyspieszyć reakcję).

• Obserwuj zmiany.

3. Karty charakterystyk substancji.

4. Karta praca ucznia: