Autor: Stanisław Mrozowicz

Przedmiot: Historia

Temat: „Za te pieniądze nic kupić nie można”. Gospodarka państw bloku wschodniego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje przebieg przemian gospodarczych w latach 90. XX w. w krajach dawnego bloku komunistycznego;

• przedstawia efekty przestawiania gospodarek centralnie sterowanych na gospodarkę wolnorynkową i koszty społeczne z tym związane;

• charakteryzuje szanse i zagrożenia związane z transformacją gospodarczą.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel odczytuje wyświetlony na tablicy temat lekcji oraz cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”.

2. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej? Ważne, aby uczniowie krótko scharakteryzowali przemiany roku 1989 w Polsce i w innych krajach Europy Środkowo‑Wschodniej.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj” i zapisują na kartkach minimum pięć pytań do tekstu dotyczącego gospodarki państw byłego bloku komunistycznego po 1989 r. Wybrana osoba zbiera pytania do urny. Nauczyciel dzieli uczniów na pięcioosobowe grupy, które losują pytania z puli i przygotowują odpowiedzi. Zespół, który jest gotowy, zgłasza się i przedstawia rezultaty swojej pracy. Pozostali uczniowie wraz z nauczycielem weryfikują poprawność odpowiedzi.

2. Praca z multimedium („Mapa interaktywna”). Nauczyciel poleca wybranemu uczniowi, aby przeczytał polecenie 2: „Wskaż cechy wspólne i różniące proces zmian ekonomicznych wśród państw bloku wschodniego w Europie”. Poleca uczniom, aby nadal w dotychczasowych grupach opracowali odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Sprawdź się”: dopasowują definicje oraz analizują ilustracje, a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką.

4. Kolejne ćwiczenia 3 i 4 uczniowie wykonują w parach. Konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

5. Nauczyciel udostępnia uczniom za pomocą rzutnika lub tablicy interaktywnej ćwiczenie 5, wyświetla mapę. Uczniowie pracują indywidualnie. Nauczyciel obserwuje postęp i rezultaty pracy. Prosi wybranego ucznia, który wskazał błędne rozwiązanie, o uzasadnienie swojej decyzji i zaprasza pozostałych uczniów do dyskusji.

6. Jako ostatnie uczniowie wykonują (ponownie w grupach) ćwiczenie 6: analizują dane statystyczne. Wspólnie omawiają odpowiedź na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć oraz pracę uczniów podczas lekcji. Może nagrodzić ocenami pracę grup uczniowskich.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

Materiały pomocnicze:

A. Chwalba, Historia powszechna 1989–2011, PWN, Warszawa 2020.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie mogą zapoznać się przed lekcją z sekcją „Mapa interaktywna”, aby przygotować się do późniejszej pracy.

Spis ilustracji nieopisanych:

• Ćwiczenie 2: Rozdawnictwo zupy dla bezrobotnych; Stiopa, CC BY‑SA 3.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2: Plakat propagandowy z terenów ZSRS, napis: „Umacniaj dyscyplinę pracy w kołchozach”; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2: Centrum biznesowe w Kijowie; AlexanderRozhenyuk, CC BY‑SA 4.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2: Napis na plakatach: „Nie katastrofalnym reformom gospodarczym”, 1998 r. Hasła na plakatach: „B. Jelcyn – rezygnacja!”, „Za zbrodnie przeciwko jego ludowi, Jelcyn i jego ekipa – na ławę oskarżonych!”; Bundesarchiv, Bild 183‑1989‑1104‑437 / Settnik, Bernd, CC BY‑SA 3.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2: Uliczny rynek w Rostowie nad Donem; Brian Kelley, CC BY‑SA 2.0, Wikimedia Commons.