Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autora: Kamil Kaliński
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Topniejąca Arktyka
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa IV
Podstawa programowa
XVIII. Problemy środowiskowe współczesnego świata: tropikalne cyklony, trąby powietrzne, sztormy, powodzie, tsunami, erozja gleb, wulkanizm, wstrząsy sejsmiczne, powstawanie lejów krasowych, zmiany klimatu, pustynnienie, zmiany zasięgu lodowców, ograniczone zasoby wody na Ziemi, zagrożenia georóżnorodności i bioróżnorodności.
Uczeń:
1) wyjaśnia powstawanie geozagrożeń meteorologicznych i klimatycznych (tropikalne cyklony, trąby powietrzne, pustynnienie, zmiany klimatu);
8) wskazuje na mapach obszary współcześnie zlodzone i ocenia wpływ zmian klimatycznych na zasięg pokrywy lodowej.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
wymienia przyczyny i skutki topnienia lodu pokrywającego Ocean Arktyczny,
ocenia wpływ zmian klimatycznych na zasięg pokrywy lodowej Arktyki,
prognozuje przyszłość Arktyki,
wymienia i ocenia działania, jakie wobec Arktyki podejmują państwa z nią graniczące, również w kontekście jej topnienia.
Strategie nauczania: konektywizm
Metody nauczania: dyskusja, praca z e‑materiałem, praca z materiałami źródłowymi
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca w parach, praca całego zespołu klasowego
Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny (lub tablety z dostępem do internetu), zeszyt przedmiotowy
Materiały pomocnicze
Climate Change Is Ravaging the Arctic, Report Finds, 10.12.2019, nytimes.com (dostęp 20.07.2021).
What Climate Change In The Arctic Means For The Rest Of Us, 30.09.2019, earthsky.org (dostęp 20.07.2021).
Berwyn B., Global Warming Is Pushing Arctic Toward „Unprecedented State”, Research Shows, 8.04.2019, insideclimatenews.org (dostęp 20.07.2021).
Lód w Arktyce: Sea Ice Cover for May 2019, climate.copernicus.eu (dostęp 20.07.2021); Sea Ice Index, nsidc.org (dostęp 20.07.2021).
NASA, Goddard Space Flight Center Scientific Visualization Studio, Annual Arctic Sea Ice Minimum 1979–2020 with Area Graph, climate.nasa.gov (dostęp 20.07.2021).
NSIDC, Climate Change in the Arctic, nsidc.org (dostęp 20.07.2021).
Overland J.E. i in., Surface Air Temperature, 1.03.2020, NOAA’s Arctic Program – arctic.noaa.gov (dostęp 20.07.2021).
Perovich D. i in., Sea Ice, 22.11.2019, NOAA’s Arctic Program – arctic.noaa.gov (dostęp 20.07.2021).
Przybylak R., The Climate of the Arctic, Springer International Publishing Switzerland, Cham 2016.
Przybylak R., Wyszyński P., Air Temperature Changes in the Arctic in the Period 1951–2015 in the Light of Observational and Reanalysis Data, Theoretical and Applied Climatology 2020, vol. 139, s. 75–94.
Topnienie Arktyki: 2018 Arctic Summertime Sea Ice Minimum Extent Tied for Sixth Lowest on Record, 27.09.2018, nasa.gov (dostęp 20.07.2021).
Wideo NASA: youtube.com (dostęp 20.07.2021).
Zmiany poziomu morza: NASA, Sea Level, climate.nasa.gov (dostęp 20.07.2021).
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Czynności organizacyjne (powitanie, sprawdzenie obecności).
Sprawdzenie zadania domowego.
Dialog z uczniami mający na celu usystematyzowanie podstawowych wiadomości na temat globalnych zmian klimatu.
Przedstawienie celów lekcji.
Faza realizacyjna
Nauczyciel prosi uczniów, żeby zapoznali się z częścią „Przeczytaj” e‑materiału. Po zakończonej pracy chętni uczniowie podchodzą do tablicy i zapisują w formie schematu najważniejsze treści, które udało im się zapamiętać. Następuje wspólna dyskusja. Nauczyciel, korzystając z fragmentu tej części e‑materiału wyświetlonego na ekranie, wyjaśnia uczniom trudniejsze kwestie.
Następnie nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z grafiką interaktywną dotyczącą zmian średniej rocznej temperatury powietrza w Arktyce i wykonanie do niej poleceń (praca w parach). Po zakończonym zadaniu chętni uczniowie przedstawiają na forum klasy swoje odpowiedzi. Następuje klasowa dyskusja. Nad jej przebiegiem czuwa nauczyciel.
Nauczyciel dzieli uczniów na kilka grup, w zależności od potrzeb i liczebności klasy. Prosi, żeby każda z grup zapoznała się z drugą częścią grafiki interaktywnej (dotyczącą zmian zasięgu lodu arktycznego) i wykonała wskazane przez nauczyciela polecenia i ćwiczenia do tego materiału. Po zakończonym zadaniu grupy przedstawiają wyniki swojej pracy. Odwołują się do odpowiednich treści przedstawionych w grafice interaktywnej. Po wystąpieniu każdej z grup następuje wspólna dyskusja i wyjaśnienie trudniejszych treści przez nauczyciela. W trakcie wykonywania poleceń uczniowie mogą korzystać z materiałów źródłowych, na przykład artykułów, do których linki podano w materiałach pomocniczych powyżej.
Faza podsumowująca
Uczniowie oglądają film edukacyjny dotyczący topnienia Arktyki jako podsumowanie lekcji. Wykonują polecenia do tego materiału. Trudniejsze kwestie wyjaśnia nauczyciel.
Nauczyciel nagradza aktywnych uczniów i przypomina cele zajęć.
Pożegnanie i zaproszenie na kolejną lekcję.
Praca domowa
Znalezienie artykułu naukowego lub popularnonaukowego dotyczącego skutków topnienia Arktyki i sporządzenie w zeszytach mapy myśli na ten temat.
Opcjonalnie można także prosić o zapoznanie się z kolejnym tematem lekcji (w przypadku blended learning).
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Film edukacyjny i grafika interaktywna mogą posłużyć zarówno w trakcie lekcji (w fazie realizacyjnej i podsumowującej), jak i przed lekcją (do strategii odwróconej klasy) oraz po lekcji (w celu utrwalenia wiadomości). Mogą także znaleźć swoje zastosowanie na lekcji powtórzeniowej, a także jako studium przypadku podczas omawiania zagadnień dotyczących zmian klimatu (zakres rozszerzony: XVIII. 1, XVIII. 8, XVIII. 10). Mogą być także pomocne podczas omawiania zagadnień z geografii regionalnej świata (np. na kółku geograficznym).