Autorka: Dorota Czarny

Przedmiot: Wiedza o społeczeństwie

Temat: Dualizm gospodarczy w Europie XVI–XVIII wieku

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

II. Różnorodność kulturowa.

Uczeń:

1) charakteryzuje społeczeństwa zbieracko‑łowieckie, nomadyczne i rolnicze; charakteryzuje wybraną współczesną społeczność tego typu;

2) charakteryzuje wiejską społeczność tradycyjną; wskazuje na różnice między społeczeństwem przemysłowym i poprzemysłowym.

III. Struktura społeczna i problemy społeczne.

Uczeń:

8) przedstawia przyczyny i skutki konfliktu społeczno‑ekonomicznego w wybranym państwie.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje z zakresu przedsiębiorczości.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• określa, jak kształtowały się ponadregionalne więzi w Europie XVI w.;

• wyjaśnia, dlaczego w Europie wystąpił dualizm gospodarczy;

• analizuje rolę Rzeczypospolitej w sieci powiązań europejskiej gospodarki nowożytnej;

• charakteryzuje zasady merkantylizmu.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• rybi szkielet;

• dyskusja;

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• kartki do losowania zagadnień;

• kartki samoprzylepne.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

Uczniowie mają za zadanie zapoznać się z e‑materiałem wraz z prezentacją multimedialną i audiobookiem dotyczącym europejskiego handlu w XVI–XVIII w.

Faza wstępna

1. Przedstawienie tematu i celów lekcji.

2. Burza mózgów – wyjaśnienie pojęcie dualizm i zapisanie propozycji na tablicy. Następnie wybrana osoba odczytuje jego znaczenie z encyklopedii. Zespół klasowy weryfikuje swoją definicję.

3. Rybi szkielet – nauczyciel rysuje schemat na tablicy i zapisuje problem do rozwiązania: Dlaczego w Europie wystąpił dualizm gospodarczy? W razie konieczności wyjaśnia, na czym polega ta metoda.

Faza realizacji

1. Podział na 6 grup, każda wyłania spośród siebie osobę koordynującą jej działania. Losuje ona zagadnienie i materiał do opracowania, otrzymuje również karteczki samoprzylepne.

• Grupa 1 – Handel w średniowieczu: gdzie powstały największe ośrodki handlowe i czym handlowano?

• Grupa 2 – Dualizm w rozwoju Europy w epoce nowożytnej: które państwa w Europie najszybciej się rozwijały i co miało na to wpływ oraz czym handlowano?

• Grupa 3 – Dualizm w rozwoju Europy w epoce nowożytnej: jak rozwijała się wschodnia część Europy, co miało na to wpływ oraz jak rozwijał się tam handel?

• Grupa 4 – Nakład i manufaktura: jak rozwijała się praca rzemieślnicza?

• Grupa 5 – Regulacja handlu, czyli merkantylizm i audiobook: na czym polegała istota merkantylizmu?

• Grupa 6 – Po wschodniej stronie Łeby, prezentacja multimedialna: jak rozwijał się handel w Polsce, czym handlowano i dlaczego?

Grupy mogą korzystać ze wszystkich dostępnych źródeł informacji. Każda grupa opracowuje własny rybi szkielet, który będzie podstawą do uzupełnienia ogólnoklasowego schematu.

2. Po wyznaczonym czasie poszczególne grupy na schemacie zapisują główny problem, nad którym pracowały, i przyklejają na karteczkach przyczyny/zagadnienia, osoby wybrane przez grupy omawiają wyniki pracy.

3. Prowadzący prosi, aby uczniowie na podstawie podanych informacji odpowiedzieli na pytanie problemowe postawione na początku lekcji. Uczniowie starają się wskazać przyczyny podziału, w razie konieczności nauczyciel koordynuje i kieruje powstałą dyskusją.

4. Praca w parach – zapisanie wniosków z zajęć. Wybrane/chętne osoby przedstawiają swoje propozycje, które zapisywane są na tablicy. Po wspólnej weryfikacji wybierane są 3–4 wnioski, które zostają zapisane w zeszycie i posłużą jako notatka.

5. Praca indywidualna lub w parach – rozwiązanie ćwiczeń interaktywnych wskazanych przez nauczyciela. Uczniowie konsultują swoje odpowiedzi z innymi osobami, w razie konieczności wspólnie z klasą wybierają właściwą odpowiedź.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie podsumowują zajęcia, kończąc wybrane przez siebie dwa zdania:

Dziś nauczyłem się…

Zrozumiałem, że…

Zaskoczyło mnie…

Dowiedziałem się…

Łatwe było dla mnie…

Trudne było dla mnie…

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”.

Na podstawie audiobooka wykonują ćwiczenie 3 dołączone do materiału.

Materiały pomocnicze:

Marek Ferenc, Epoka nowożytna. Teksty źródłowe. Tematy lekcji i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 2001, s. 201–202.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Zasoby multimedialne można wykorzystać do przeprowadzenia lekcji odwróconej.