Dla nauczyciela
Autor: Katarzyna Lewandowska
Przedmiot: Język polski
Temat: Komedie satyryczne Gabrieli Zapolskiej
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
wyjaśni, na czym polega komediowość i tragiczność sztuki Gabrieli Zapolskiej Moralność pani Dulskiej;
scharakteryzuje humor obecny w twórczości komediowej Zapolskiej;
zdefiniuje pojęcie „komedia satyryczna”;
porówna wizję mieszczaństwa ukazaną w Moralności pani Dulskiej z wierszem Juliana Tuwima Mieszkańcy.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
z użyciem e‑podręcznika;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
mapa myśli.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Nauczyciel prosi uczniów, aby obejrzeli fragmenty różnych realizacji teatralnych Moralności pani Dulskiej (np. z 1992 r. z Anną Seniuk w roli Dulskiej (reż. Tomasz Zygadło) i z 2013 r. z Magdaleną Cielecką w tej samej roli). Uczniowie przygotowują się do dyskusji na temat cech postaci dramatu w różnych czasach i warunkach historyczno‑społecznych.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel prosi uczniów, by podzielili się swoimi refleksjami na temat obejrzanych fragmentów spektakli. Pyta, czy upływ czasu i zmiana realiów społecznych wpłynęły na zmianę cech charakteru postaci stworzonych przez Zapolską. Zadaje również pytanie o to, na czym polega komediowość i tragiczność sztuki Gabrieli Zapolskiej.
Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału cele zajęć i prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.
Faza realizacyjna:
Mapa myśli. Nauczyciel prosi uczniów o połączenie się w pary, a następnie na tablicy zapisuje hasło: Wizja mieszczaństwa w „Moralności pani Dulskiej”. Uczniowie wykonują mapę myśli, zapisując na kartkach swoje pomysły w wyznaczonym czasie. Wybrana para zapisuje na tablicy swoje propozycje wokół postawionego problemu, po czym są one uzupełniane przez pozostałe pary, których pomysły nie zostały jeszcze zapisane
Praca z tekstem. Nauczyciel prosi o indywidualne zapoznanie się z treścią w sekcji „Przeczytaj”. Każdy uczestnik zajęć podczas cichego czytania wynotowuje najważniejsze kwestie poruszone w tekście. Następnie wybrani uczniowie odczytują na głos swoje notatki.
Praca z multimedium. Uczniowie w parach zapoznają się z treścią materiału w sekcji „Prezentacja multimedialna”. Wykonują polecenia 1 i 2. Chętne osoby przedstawiają rozwiązania.
Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Dzieli klasę na 4‑osobowe grupy. Uczniowie rozwiązują na czas zadania 1‑4. Grupa, która poprawnie rozwiąże zadania jako pierwsza, wygrywa, a nauczyciel może nagrodzić uczniów ocenami za aktywność.
Ćwiczenia 5 i 6 uczniowie wykonują indywidualnie. Nauczyciel weryfikuje poprawność wykonania zadania.
Faza podsumowująca:
Jeżeli starczy czasu, nauczyciel wspólnie z uczniami wykonuje ćwiczenie 8: Przeczytaj wiersz Juliana Tuwima Mieszkańcy i porównaj ukazanych w nim mieszczan z bohaterami dramatu Zapolskiej. Na tej podstawie napisz rozprawkę na 200 słów, w której odpowiesz na pytanie, czy pomiędzy okresem Młodej Polski a dwudziestoleciem międzywojennym zaszły zmiany w mentalności tej warstwy społecznej.
Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego się uczniowie nauczyli? Na koniec prosi chętnego ucznia o podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.
Praca domowa:
Przygotuj się do dyskusji, która będzie dotyczyć tego, czy Gabriela Zapolska za pomocą satyry inspirowała zmiany w krytykowanym przez siebie społeczeństwie, czy tylko potępiała jego wady bez wiary w możliwość przemiany.
Napisz rozprawkę na 200 słów, w której wyjaśnisz, na czym polega tragizm Moralności pani Dulskiej (ćwiczenie 7).
Materiały pomocnicze:
Doskonalenie warsztatu nauczyciela polonisty, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków.
Jadwiga Czachowska, Gabriela Zapolska: monografia bio‑bibliograficzna, Wyd. Literackie, Kraków, 1966.
Jadwiga Czachowska, Moralność pani Dulskiej. W: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, Red. Julian Krzyżanowski. T. I: A–M. Warszawa: PWN, 1984.
Słownik języka polskiego, Warszawa 2016.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Prezentacja multimedialna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.