| Andrzej Kajetan Wróblewski, Włodzimierz Natorf |
| |
| Archimedes – archetyp uczonego czy jego stereotyp? |
| III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy, zakres rozszerzony; rozszerzenie zapisów podstawy programowej. |
| Cele kształcenia - wymagania ogólne: II. Rozwiązywanie problemów z wykorzystaniem praw i zależności fizycznych. IV. Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy materiałów źródłowych, w tym tekstów popularnonaukowych. Zakres podstawowy Treści nauczania – wymagania szczegółowe I. Wymagania przekrojowe. Uczeń: 7) wyodrębnia z tekstów, tabel, diagramów lub wykresów, rysunków schematycznych lub blokowych informacje kluczowe dla opisywanego zjawiska bądź problemu; przedstawia te informacje w różnych postaciach; 15) wyodrębnia zjawisko z kontekstu, nazywa je oraz wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla jego przebiegu; 16) przedstawia własnymi słowami główne tezy tekstu popularnonaukowego z dziedziny fizyki lub astronomii; 17) przedstawia wybrane informacje z historii odkryć kluczowych dla rozwoju fizyki. II. Mechanika. Uczeń: 3) opisuje ruchy prostoliniowe jednostajne i jednostajnie zmienne, posługując się zależnościami położenia, wartości prędkości oraz drogi od czasu; 10) posługuje się pojęciami pracy mechanicznej, mocy, energii kinetycznej, energii potencjalnej wraz z ich jednostkami; stosuje zasadę zachowania energii mechanicznej do obliczeń. Zakres rozszerzony Treści nauczania – wymagania szczegółowe I. Wymagania przekrojowe. Uczeń: 7) wyodrębnia z tekstów, tabel, diagramów lub wykresów, rysunków schematycznych lub blokowych informacje kluczowe dla opisywanego zjawiska bądź problemu; przedstawia te informacje w różnych postaciach; 17) przedstawia wybrane informacje z historii odkryć kluczowych dla rozwoju fizyki; 18) przedstawia własnymi słowami główne tezy tekstu popularnonaukowego z dziedziny fizyki lub astronomii; 19) wyodrębnia zjawisko z kontekstu, nazywa je oraz wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla jego przebiegu. II. Mechanika. Uczeń: 4) opisuje ruchy prostoliniowe jednostajne i jednostajnie zmienne, posługując się zależnościami położenia, wartości prędkości i przyspieszenia oraz drogi od czasu; 20) posługuje się pojęciami pracy mechanicznej, mocy, energii kinetycznej, energii potencjalnej wraz z ich jednostkami; stosuje zasadę zachowania energii mechanicznej do obliczeń; 25) stosuje do obliczeń prawo Archimedesa i objaśnia warunki pływania ciał. |
Kształtowane kompetencje kluczowe: | Zalecenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE z 2018 r.:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
|
| Uczeń:
przedstawia wybrane osiągnięcia Archimedesa,
przedstawia argumenty, na poparcie lub odrzucenie tezy, że dorobek i postać Archimedesa uzasadniają uznanie go za archetyp naukowca,
przedstawia argumenty na poparcie lub odrzucenie tezy, że dorobek i postać Archimedesa stanowią liczący się element dzisiejszego stereotypu naukowca,
ocenia argumenty przedstawione przez innych uczniów, dotyczące tych dwóch tez.
|
| strategia odwróconej klasy |
| wystąpienia uczniów, dyskusja kierowana przez nauczyciela |
| wspólna praca całego zespołu klasowego |
| szkolna tablica, komputer z rzutnikiem, dostęp do Internetu |
| |
|
|
Na poprzedniej lekcji nauczyciel zlecił uczniom zapoznanie się z e‑materiałem. Zlecił poszczególnym uczniom zapoznanie się z biogramami wybranych uczonych i przygotowanie się do wskazania tych elementów życiorysu i dorobku, które mogą być uznane za archetypowe dla postaci naukowca, oraz tych, które można uznać za stereotypowe. Nauczyciel zapowiada temat lekcji i sprawdza rozumienie pojęć: archetyp i stereotyp. |
|
Nauczyciel – w charakterze wstępu do dyskusji – zwraca uwagę na problem poruszenia Ziemi za pomocą dźwigni, zgodnie z opisem w zad. 7. i 8. Pytaniem wyjściowym do dyskusji jest „Czy zapowiedź poruszenia Ziemi po uzyskaniu punktu podparcia jest elementem postawy naukowca czy raczej wyobrażeniem ludzi o naukowcach?”. Uczniowie przedstawiają swoje przemyślenia na przykładzie biogramów, z którymi zapoznali się przed lekcją. Starają się wskazać analogie z biogramem Archimedesa. Starają się odróżnić, odpowiednio uzasadniając, elementy archetypowe opisu od elementów, które można uznać za stereotypowe. Uczniowie oceniają wspólnie, czy przedstawiana teza jest warta zapisania w „Rejestrze podobieństw archetyp‑stereotyp”, który nauczyciel wypełnia na tablicy. Nauczyciel porządkuje i systematyzuje dyskusję, dbając o jej poziom merytoryczny. Zachęca uczniów do powoływania się na konkretne osiągnięcia Archimedesa jako elementu argumentacji. Zwraca uwagę na konieczność odróżniania dwóch omawianych pojęć. Zwraca też uwagę na elementy wartościujące w stereotypach oraz na ich ewentualne zabarwienie, w tym pejoratywne. |
|
Nauczyciel podsumowuje dyskusję, komentując każdy z wpisów w „Rejestrze”. Unika jednoznacznego rozstrzygnięcia pytania zawartego w temacie lekcji. Przypomina przy tym, że celem lekcji jest prezentacja i wymiana myśli, a nie wzajemne przekonywanie się do któregokolwiek z rozstrzygnięć. |
|
Uczniowie mają za zadanie wykonać dwa ostatnie polecenia powiązane z audiobokiem. |
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium | Notkę biograficzną oraz audiobook z poleceniami aktywizującymi można wykorzystać jako kilkuminutowy wstęp (zainteresowanie tematem) do lekcji o prawie Archimedesa. |