Autor: Jolanta Loritz‑Dobrowolska

Przedmiot: biologia

Temat: Gatunki endemiczne i reliktowe

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• rozróżnia gatunki endemiczne i reliktowe;

• wyjaśnia drogi powstawania gatunków endemicznych i reliktowych;

• porównuje endemity i relikty z różnych stanowisk Polski.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• nauczanie hybrydowe.

Metody i techniki nauczania:

• pokaz uczniowski;

• pogadanka;

• analiza materiału źródłowego.

Formy pracy:

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

Chętni uczniowie na podstawie e‑materiału „Gatunki endemiczne i reliktowe” oraz dostępnych wiarygodnych źródeł przygotowują prezentacje na temat reliktów i endemitów, które zasiedlają obszary poza Polską. Nauczyciel może rozdzielić pracę uczniów wg określonych kryteriów, np. mogą oni scharakteryzować endemity i relikty występujące na wskazanych kontynentach lub ogniskach bioróżnorodności. Prezentacja powinna przedstawiać maksymalnie sześć organizmów i musi być krótka (nie może trwać dłużej niż 5 min).

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Nauczyciel, odwołując się do wiedzy uczniów zdobytej przed zajęciami, prosi wybrane osoby o zdefiniowanie terminów „endemit” i „relikt”.

2. Nauczyciel wyświetla dowolne zdjęcie organizmu roślinnego będącego endemitem i zadaje pytania:

   • Czy musimy chronić tę roślinę?

   • Co się stanie, gdy wyginie ona na swoim stanowisku?

   • Dlaczego gatunki endemiczne są ważne?

   • Kto i dlaczego ustala, który gatunek jest zagrożony, endemiczny, reliktowy?

   • Czy gatunek może być jednocześnie endemitem i reliktem?

   Uczniowie odpowiadają na pytania, nauczyciel koryguje ewentualne błędy.

Faza realizacyjna:

1. Ochotnicy demonstrują przygotowane prezentacje. Pozostali uczniowie wypełniają karty pracy (zob. materiały pomocnicze).

2. Uczniowie analizują galerię grafik interaktywnych. Określają kryteria (np. wymagania siedliskowe lub zasięg), na podstawie których można pogrupować zaprezentowane przez kolegów gatunki roślin.

3. Uczniowie wyszukują w tekście głównym i galerii grafik interaktywnych gatunki reliktowe oraz informacje o ich północnych odpowiednikach. Wybrane osoby prezentują wyniki swojej pracy.

4. Nauczyciel dzieli uczniów na pięć grup. Każdy zespół wyszukuje w tekście głównym i galerii grafik interaktywnych gatunki endemiczne właściwe wyłącznie dla jednego wskazanego regionu i zbiera informacje na ich temat (pod kątem ich przystosowań do warunków środowiskowych). Na podstawie zebranych informacji każdy uczeń uzupełnia swoją kartę pracy.

5. Grupy porównują zgromadzone informacje, uzupełniają je w razie potrzeby.

6. Na podstawie wyszukanych informacji uczniowie wspólnie formułują wnioski (np. „gatunki endemiczne z powodu wąskiej specjalizacji są szczególnie narażone na wyginięcie”). Nauczyciel monitoruje pracę uczniów, uzupełnia i koryguje ich wypowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie wykonują wybrane ćwiczenia interaktywne.

2. Nauczyciel odwołuje się do początkowej fazy lekcji. Prosi wybranych uczniów, by wyjaśnili, w jaki sposób pojęcie endemitów i reliktów wiąże się z koncepcją ochrony bioróżnorodności na wszystkich trzech poziomach: genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym.

Praca domowa:

Dowiedz się, czy w twojej okolicy są hodowane jakieś gatunki endemiczne i reliktowe.

Materiały pomocnicze:

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej:

Grafika interaktywna może również zostać wykorzystana na innych lekcjach biologii, traktujących o różnorodności gatunkowej, biomach, ogniskach bioróżnorodności. Ponadto będzie użyteczna na lekcjach geografii.