Autor: Joanna Kalinowska

Przedmiot: Historia

Temat: Edukacja i nauka na ziemiach polskich w XVI‑XVIII wieku

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje, jak zmieniały się priorytety w nauczaniu aż oświecenia;

• charakteryzuje przemiany w edukacji w XVIII‑wiecznej Rzeczypospolitej;

• wyjaśnia, na czym polegała przełomowość reform edukacji w oświeceniu.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Edukacja i nauka na ziemiach polskich w XVI‑XVIII wieku”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Film” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

2. Nauczyciel poleca uczniom, aby przygotowali prezentację w oparciu o informacje zawarte w sekcji „Przeczytaj” i filmie, aby w fazie wstępnej przedstawić ją na forum klasy.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla temat zajęć i cele lekcji oraz poleca, aby uczniowie sformułowali pytania, na które chcą uzyskać odpowiedź (kryteria sukcesu).

2. Raport z przygotowań. Zalogowany na platformie nauczyciel, przy użyciu raportu, kontroluje przygotowanie uczniów do lekcji: weryfikuje, którzy uczniowie zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem. Uczniowie intuicyjnie tworzą mapę skojarzeń dotyczącą tematu zajęć (edukacja i nauka na ziemiach polskich w XVI‑XVIII wieku).

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel przypomina o prezentacjach przygotowanych przez uczniów przed lekcją. Poleca wybranej osobie (lub ochotnikowi) zaprezentowanie swojej pracy przed resztą klasy. Po prezentacji uczniowie krótko dyskutują o prezentacji, dodają informacje, które ich zdaniem warto uwzględnić. Prowadzący może korygować odpowiedzi i uzupełniać informacje.

2. Praca z multimedium („Film”). Nauczyciel poleca wybranemu uczniowi, aby przeczytał polecenie nr 2: „Wymień i omów skutki niskiego poziomu szkolnictwa w wieku XVII i w pierwszej połowie wieku XVIII.”. Poleca uczniom, aby podzielili się na grupy i opracowali w nich odpowiedzi na podstawie posiadanej wiedzy. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź. W podobny sposób uczniowie wykonują polecenie nr 3, wskazując najważniejsze reformy szkolnictwa dokonane w XVIII wieku.

3. Praca z drugim multimedium („Film + Sprawdź się”). Nauczyciel czyta treść ćwiczenia nr 2: „Omów wpływ braci Załuskich na rozwój nauki w Rzeczpospolitej” i prosi uczniów, aby w parach przygotowali rozwiązanie na podstawie materiału, który zaraz zostanie wyświetlony na tablicy. Odtwarza film, a po ustalonym czasie uczniowie dzielą się swoimi odpowiedziami na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Na koniec zajęć nauczyciel raz jeszcze wyświetla na tablicy interaktywnej lub przy użyciu rzutnika temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście wyświetlonych treści prosi uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach nauczyłem się/nauczyłam się…

2. Prowadzący omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów. Ocenia przedstawioną na początku fazy realizacyjnej uczniowską prezentację.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenie nr 1 i 2 z sekcji „Film + Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

A. Jobert, Komisja Edukacji Narodowej w Polsce 1773‑1794. Jej dzieło wychowania obywatelskiego, Wrocław 1979.

Z. Libera, Oświecenie, Warszawa 1991.

M. Markiewicz, Historia Polski 1492‑1795, Kraków 2011.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z obu materiałami filmowymi, wówczas w czasie zajęć wykonują polecenia do nich, bazując na posiadanej już wiedzy.