Niechaj dzieci po wsiach i miasteczkach jak najwięcej bawią na otwartym a żywym powietrzu. Niech będą w ruchu i biegu. Naznaczać im różnych czasów gonitwy do jakiej mety, zakładając małe nadgrody [...]. Niechaj jeżdżą na koniach najwięcej oklep, ucząc się wskakiwać bez strzemion. Pasowanie się równych w sile i w wieku daje moc ciała i odwagę serca: a kto wie, w jakiej okoliczności takowe ćwiczenia przydać się mogą do obrony kraju?
[...]
Obroty żołnierskie, naśladując ich musztry, marsze i tym podobne mocnymi, szykownymi i zdatnymi do potrzebnej w czasie usługi kraju uczynią; zwyczaj trzymania się prosto, chodzenia mocno [...] śmiałość męską sprawią [...]
Z siłą zwyczajnie łączy się szybkość i zręczność. Również do tej dążyć powinny takowe ćwiczenia. Znajdzie uważny nauczyciel tysiąc okazyi, w których dzieci w tę szybkość, obrotność, szykowność wprawić może. [...] Niech na przykład wstępują żywo i śmiało na drabiny, na dachy, do kominów: nie będąż tacy najsposobniejsi do ratowania domów swoich i bliźnich w przypadkach pożarów, które się po miasteczkach i wsiach często trafiają? [...] To wszystko z przyjemnością umysłu, bez zalęknienia czynić mają. [...]
Kiedy [...] we wsi lub w mieście [...] zajmie się ogień, nauczyciel z uczniami najprędzej przybywać powinien, skazywać śmielszym, co pierwsi czynić mają [...]. Tymi środkami w rześkość i zręczność ich wprawiać będzie i do wykonania prawdziwej cnoty miłości bliźniego przyzwyczai.

A Cytat za: Wiek XVI-XVIII w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, op. M. Sobańska-Bondaruk i S.B. Lenard, Warszawa 1997, s. 420.

Zalecenia ustawy Komisji Edukacji Narodowej dla stanu akademickiego i na szkoły w krajach Rzeczypospolitej pisane, 1783 r.

Nauczyciele [...] uważani być powinni jako jednej Rzeczypospolitej obywatele, przejęci świetnością zamierzenia swego i urzędu tak wielkiej wagi, tym jedynie zbawieni, aby jak najdokładniej co do wiary świętej, czystych obyczajów, miłości Ojczyzny, znajomości praw narodowych i najużyteczniejszych w społeczności ludzkiej nauk wychowali i doskonalili synów obywatelskich. 

Rozdział VIII

[Rektorzy i Profesorowie] mieli obowiązek wizytować co miesiąc każdą klasę, uczestniczyć w egzaminach, popisach, rozdawaniu nagród etc. Kary nie na przykrościach na ciele składać miał rektor, ale na umartwianiu umysłu przez umniejszenie szacunku, skromne poniżenie, stosując ukaranie do charakteru, czułości, tj. wrażliwości młodego. Ogólnie mówić można, kiedy się przyczynom zasłużenia na kary zabiegać będzie, umniejszy się ich potrzeba [...] 

Rozdział XXV

[...] Polecam się w szkole grę piłkę, biegi [...], jazdę konną, ćwiczenia wojskowe oraz musztrę bez broni i zdobywanie trudniejszych miejsc, w ogóle każdy [...] obrońcą Ojczyzny swojej być powinien, nie oglądając się na płacę, lecz idąc torem sprawiedliwości i honoru [...]. Tak nierozdzielnym idąc związkiem edukacja moralna z edukacją fizyczną będą zdolne dać społeczności cnotliwego człowieka, Ojczyźnie dobrego obywatela.

B Cytat za: Wiek XVI-XVIII w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, op. M. Sobańska-Bondaruk i S.B. Lenard, Warszawa 1997, s. 421.