Autor: Katarzyna Maćkowska

Temat: Główne założenia etyki naturalistycznej Spinozy w odniesieniu do innych systemów etycznych

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

• poznaje się system etyczny Spinozy;

• analizuje wybrane powiązania między systemami etycznymi stoików, epikurejczyków i Spinozy;

• zastanawia się nad kategoriami dobra i zła w kontekście rozważań Spinozy;

• interpretuje wybrane fragmenty z pisma Spinozy pt. Etyka w porządku geometrycznym dowiedziona.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• praca z multimedium;

• burza mózgów.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Główne założenia etyki naturalistycznej Spinozy w odniesieniu do innych systemów etycznych”. Prosi uczestników zajęć o rozwiązanie ćwiczenia nr 1 z sekcji „Sprawdź się” na podstawie treści w zakładce „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Przedstawienie wyświetlonego na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika tematu lekcji i celów zajęć. Wspólne ustalenie kryteriów sukcesu.

2. Dyskusja wprowadzająca. Nauczyciel za pomocą raportu dostępnego w panelu użytkownika weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji i na tej podstawie dobiera uczniów w pary. Prosi o przygotowanie pytań związanych z wyświetlonym tematem zajęć i udostępnionym przed zajęciami e‑materiałem. Pytania powinny być sformułowane na podstawie celów lekcji, a także tego, czego uczniowie chcą się dowiedzieć i co ich interesuje w związku z zakresem lekcji. Omówienie pytań przygotowanych przez uczniów, dyskusja wstępna.

Faza realizacyjna:

1. Burza mózgów. Nauczyciel zapisuje na tablicy pytanie związane z tematem lekcji: Dlaczego propozycje Spinozy budziły tak wiele kontrowersji? Czy wola jest wolna, czy zdeterminowana? Informuje uczniów, że będą pracowali wspólnie z wykorzystaniem metody burzy mózgów (jeśli jest to potrzebne, wyjaśnia jej zasady). W fazie twórczej uczniowie po kolei zapisują swoje propozycje na tablicy, a potem następuje wspólna weryfikacja pomysłów.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Schemat”. Wybrany uczeń odczytuje treść polecenia: Zapoznaj się ze schematem prezentującym rozważania etyczne Spinozy dotyczące teorii afektów, ciała oraz kategorii dobra i zła. Na podstawie informacji przedstawionych w schemacie interaktywnym zaprezentuj hipotetyczną sytuację, w której zdefiniujesz, czy dane działanie jest stanem czynnym czy biernym, dobrym czy złym. Przykładami takich sytuacji mogą być interakcje z rzeczami i osobami oraz wynikające z nich konsekwencje: spotkanie z bliską osobą, posługiwanie się określonym przedmiotem itp. Swoje rozważania zapisz w postaci krótkiej notatki. Klasa dzieli się na grupy i opracowuje propozycje odpowiedzi. Przedstawiciel wskazanej grupy prezentuje propozycję rozwiązania zadania, a pozostali uczniowie ją komentują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedzi uczniów, udzielając im informacji zwrotnej.

3. Praca z zestawem ćwiczeń. W zależności od liczebności klasy nauczyciel może wykorzystać zaproponowane w e‑materiale ćwiczenia do pracy indywidualnej lub grupowej, może też wprowadzić elementy rywalizacji. Zarówno odpowiedzi na pytania zamknięte, jak i otwarte powinny zostać omówione na forum klasy. Ostatnie zadanie może zostać zaproponowane jako praca domowa.

Faza podsumowująca:

1. Zalogowany na platformie nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Każdy uczeń ma dokończyć zdanie, odwołując się do wyświetlonych treści: Zaczynam się zastanawiać…

Praca domowa:

1. Wybierz jedno z pytań kluczowych, jakie pojawiło się na dzisiejszej lekcji, i odpowiedz na nie w zeszycie. Pamiętaj o odpowiedniej argumentacji.

Materiały pomocnicze:

• B. Spinoza, Etyka : wyłożona sposobem geometrycznym i podzielona na pięć części, tłum. I. Halpern‑Myślicki, Kraków 2006.

• Tatarkiewicz W., Historia filozofii, tom 2, Warszawa 2005.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Schemat” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.