Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Czy Elegia o... [chłopcu polskim] Krzysztofa Kamila Baczyńskiego ma wymiar optymistyczny?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.

IV. Samokształcenie.

5. dokonuje krytycznej selekcji źródeł;

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

8. posługuje się słownikami ogólnymi języka polskiego oraz słownikami specjalistycznymi (np. etymologicznymi, frazeologicznymi, skrótów, gwarowymi), także w wersji on‑line;

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Lektura obowiązkowa

33) wybrane wiersze następujących poetów: Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska‑Jasnorzewska, Kazimiera Iłłakowiczówna, Julian Przyboś, Józef Czechowicz, Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

zinterpretuje wiersz Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Elegia o… [chłopcu polskim];
scharakteryzuje podmiot liryczny, nazywając jego uczucia;
wskaże środki stylistyczne w wierszu Elegia o … [chłopcu polskim] i omówi ich funkcje.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi, aby uczniowie zapoznali się z Elegią o... [chłopcu polskim] Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel omawia z uczniami kontekst biograficzny wiersza. Uczestnicy zajęć formułują również definicję elegii.
Nauczyciel podaje cel i temat zajęć. Ustala z uczniami kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

Uczniowie indywidualnie zapoznają się z sekcją „Przeczytaj”.
Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Czy Elegia o… [chłopcu polskim] ma wydźwięk optymistyczny? Prosi o dyskusję związaną z tym tematem.
Następnie dzieli uczniów na grupy. Każdy zespół pracuje nad swoim zadaniem.
I – Scharakteryzujcie podmiot liryczny w wierszu Elegia o… [chłopcu polskim]. Nazwijcie co najmniej 10 uczuć, jakie towarzyszą podmiotowi lirycznemu.
II – Wpisują nazwy środków stylistycznych bądź ilustrujące je cytaty z wiersza Baczyńskiego i określają funkcję wszystkich wskazanych środków. Uzupełniają również mapę myśli o przykłady środków stylistycznych użytych w wierszu. III – Interpretują symbol krzyża, który zostaje przywołany w ostatnim geście syna‑żołnierza. Uzupełniają również mapę myśli o cechy gatunkowe elegii na podstawie utworu Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Elegia o… [chłopcu polskim].

Faza podsumowująca:

Uczniowie analizują dwa fragmenty tekstu I. Opackiego w sekcji „Przeczytaj”. Następnie wykonują ćwiczenie 8.
Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Czy Elegia o… [chłopcu polskim] ma wydźwięk optymistyczny? Kieruje dyskusją. Uczniowie podają przykłady, argumentują.

Praca domowa:

Prześledź główne motywy występujące w wierszu. Zinterpretuj sens utworu zgodnie z kontekstem biograficznym.

Materiały pomocnicze:

Andrzej Krzysztof Kunert, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1945,, T.1. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1987.
Wiesław Budzyński, Śladami Baczyńskiego, Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2009.

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się