Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Czy Elegia o... [chłopcu polskim] Krzysztofa Kamila Baczyńskiego ma wymiar optymistyczny?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
5. dokonuje krytycznej selekcji źródeł;
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
8. posługuje się słownikami ogólnymi języka polskiego oraz słownikami specjalistycznymi (np. etymologicznymi, frazeologicznymi, skrótów, gwarowymi), także w wersji on‑line;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Lektura obowiązkowa
33) wybrane wiersze następujących poetów: Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska‑Jasnorzewska, Kazimiera Iłłakowiczówna, Julian Przyboś, Józef Czechowicz, Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • zinterpretuje wiersz Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Elegia o… [chłopcu polskim];

  • scharakteryzuje podmiot liryczny, nazywając jego uczucia;

  • wskaże środki stylistyczne w wierszu Elegia o … [chłopcu polskim] i omówi ich funkcje.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi, aby uczniowie zapoznali się z Elegią o... [chłopcu polskim] Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel omawia z uczniami kontekst biograficzny wiersza. Uczestnicy zajęć formułują również definicję elegii.

  2. Nauczyciel podaje cel i temat zajęć. Ustala z uczniami kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z sekcją „Przeczytaj”.

  2. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Czy Elegia o… [chłopcu polskim] ma wydźwięk optymistyczny? Prosi o dyskusję związaną z tym tematem.

  3. Następnie dzieli uczniów na grupy. Każdy zespół pracuje nad swoim zadaniem.
    I – Scharakteryzujcie podmiot liryczny w wierszu Elegia o… [chłopcu polskim]. Nazwijcie co najmniej 10 uczuć, jakie towarzyszą podmiotowi lirycznemu.
    II – Wpisują nazwy środków stylistycznych bądź ilustrujące je cytaty z wiersza Baczyńskiego i określają funkcję wszystkich wskazanych środków. Uzupełniają również mapę myśli o przykłady środków stylistycznych użytych w wierszu. III – Interpretują symbol krzyża, który zostaje przywołany w ostatnim geście syna‑żołnierza. Uzupełniają również mapę myśli o cechy gatunkowe elegii na podstawie utworu Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Elegia o… [chłopcu polskim].

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie analizują dwa fragmenty tekstu I. Opackiego w sekcji „Przeczytaj”. Następnie wykonują ćwiczenie 8.

  2. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Czy Elegia o… [chłopcu polskim] ma wydźwięk optymistyczny? Kieruje dyskusją. Uczniowie podają przykłady, argumentują.

Praca domowa:

  1. Prześledź główne motywy występujące w wierszu. Zinterpretuj sens utworu zgodnie z kontekstem biograficznym.

Materiały pomocnicze:

  • Andrzej Krzysztof Kunert, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1945,, T.1. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1987.

  • Wiesław Budzyński, Śladami Baczyńskiego, Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2009.

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się