Dla nauczyciela
Autor: Joanna Kalinowska
Przedmiot: Historia
Temat: Represje i działania sowieckiego i polskiego aparatu bezpieczeństwa wobec podziemia niepodległościowego oraz opozycji
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne:
Uczeń:
omawia postępowanie władz sowieckich i polskich władz komunistycznych z oddziałami AK oraz żołnierzami podziemia niepodległościowego;
charakteryzuje skalę i metody represji stosowane wobec przedstawicieli Polskiego Państwa Podziemnego;
przedstawia działania komunistów mające na celu pełne przejęcie władzy (referendum ludowe w 1946 r. i wybory do parlamentu w 1947 r.).
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;
analiza materiału źródłowego (porównawcza);
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Represje i działania sowieckiego i polskiego aparatu bezpieczeństwa wobec podziemia niepodległościowego oraz opozycji”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Film” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.
Nauczyciel poleca uczniom przygotować prezentacje w oparciu o informacje zawarte w sekcji „Przeczytaj” oraz filmie, aby w fazie wstępnej przedstawić ją na forum klasy.
Faza wstępna:
Nauczyciel wyświetla temat i cele zajęć, następnie omawia planowany przebieg lekcji.
Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z udostępnionym e‑materiałem. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej? Uczniowie powinni wspomnieć o polityce mocarstw wobec sprawy polskiej w czasie II wojny światowej i roli polskich komunistów, Polsce w nowych granicach i przejmowaniu przez komunistów władzy.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel przypomina o prezentacjach przygotowanych przez uczniów przed lekcją. Poleca wybranej osobie (lub ochotnikowi) zaprezentować swoją pracę przed resztą klasy. Po prezentacji uczniowie krótko o niej dyskutują, dodają informacje, które ich zdaniem warto uwzględnić. Prowadzący może korygować odpowiedzi i uzupełniać informacje.
Praca z drugim multimedium („Film + Sprawdź się”). Uczniowie zapoznają się z nagraniem. Klasa dzieli się na grupy do czterech osób. Każdy zespół opracowuje odpowiedzi do poleceń: opisuje największe akcje sowieckiego i polskiego aparatu bezpieczeństwa wymierzone w polskie podziemie niepodległościowe (polecenie 2) oraz wymienia w odpowiedniej kolejności poszczególne etapy walki sowieckiego i polskiego aparatu bezpieczeństwa z polskim podziemiem niepodległościowym i opozycją (polecenie 3). Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie liderzy grup odczytują swoje propozycje odpowiedzi. Nauczyciel komentuje rozwiązania uczniów.
Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel wyświetla najpierw treść ćwiczenia 1, a następnie 2 z sekcji „Film + Sprawdź się”. Uczniowie rozwiązują je wspólnie na forum klasy.
Uczniowie w parach wykonują kolejne zadanie (ćwiczenie 3). Nauczyciel obserwuje postęp pracy i udziela uczniom informacji zwrotnej.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście ich realizacji następuje omówienie ewentualnych problemów z wykonaniem ćwiczeń i poleceń związanych z zamieszczonymi w e‑materiale filmami, a także zadaniami w sekcji „Film + Sprawdź się”.
Na zakończenie prowadzący omawia przebieg zajęć i słownie ocenia pracę uczniów.
Praca domowa:
Wykonaj ćwiczenia 4 i 5 z sekcji „Film + Sprawdź się”.
(Dla uczniów chętnych) Wróć do materiału filmowego zamieszczonego w sekcji „Film” i wykonaj dołączone do niego polecenia.
Materiały pomocnicze:
T. Żenczykowski, Polska Lubelska 1944, Paryż 1987.
G. Motyka, Na białych Polaków obława. Wojska NKWD w walce z polskim podziemiem 1944–1953, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2014.
R. Wnuk, Antysowieckie podziemie estońskie, łotewskie, litewskie, ukraińskie, białoruskie i polskie. Zarys dziejów i próba porównania, w: Wojna po wojnie: Antysowieckie podziemie w Europie Środkowo‑Wschodniej w latach 1944–1953, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Gdańsk–Warszawa 2012.
M. Łatyński, Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych, Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Ossolineum, Wrocław 2002.
Wskazówki metodyczne:
Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z nagraniami filmowymi, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.