Autor: Joanna Kalinowska

Przedmiot: Historia

Temat: Represje i działania sowieckiego i polskiego aparatu bezpieczeństwa wobec podziemia niepodległościowego oraz opozycji

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• omawia postępowanie władz sowieckich i polskich władz komunistycznych z oddziałami AK oraz żołnierzami podziemia niepodległościowego;

• charakteryzuje skalę i metody represji stosowane wobec przedstawicieli Polskiego Państwa Podziemnego;

• przedstawia działania komunistów mające na celu pełne przejęcie władzy (referendum ludowe w 1946 r. i wybory do parlamentu w 1947 r.).

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Represje i działania sowieckiego i polskiego aparatu bezpieczeństwa wobec podziemia niepodległościowego oraz opozycji”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Film” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

2. Nauczyciel poleca uczniom przygotować prezentacje w oparciu o informacje zawarte w sekcji „Przeczytaj” oraz filmie, aby w fazie wstępnej przedstawić ją na forum klasy.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla temat i cele zajęć, następnie omawia planowany przebieg lekcji.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z udostępnionym e‑materiałem. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej? Uczniowie powinni wspomnieć o polityce mocarstw wobec sprawy polskiej w czasie II wojny światowej i roli polskich komunistów, Polsce w nowych granicach i przejmowaniu przez komunistów władzy.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel przypomina o prezentacjach przygotowanych przez uczniów przed lekcją. Poleca wybranej osobie (lub ochotnikowi) zaprezentować swoją pracę przed resztą klasy. Po prezentacji uczniowie krótko o niej dyskutują, dodają informacje, które ich zdaniem warto uwzględnić. Prowadzący może korygować odpowiedzi i uzupełniać informacje.

2. Praca z drugim multimedium („Film + Sprawdź się”). Uczniowie zapoznają się z nagraniem. Klasa dzieli się na grupy do czterech osób. Każdy zespół opracowuje odpowiedzi do poleceń: opisuje największe akcje sowieckiego i polskiego aparatu bezpieczeństwa wymierzone w polskie podziemie niepodległościowe (polecenie 2) oraz wymienia w odpowiedniej kolejności poszczególne etapy walki sowieckiego i polskiego aparatu bezpieczeństwa z polskim podziemiem niepodległościowym i opozycją (polecenie 3). Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie liderzy grup odczytują swoje propozycje odpowiedzi. Nauczyciel komentuje rozwiązania uczniów.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel wyświetla najpierw treść ćwiczenia 1, a następnie 2 z sekcji „Film + Sprawdź się”. Uczniowie rozwiązują je wspólnie na forum klasy.

4. Uczniowie w parach wykonują kolejne zadanie (ćwiczenie 3). Nauczyciel obserwuje postęp pracy i udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście ich realizacji następuje omówienie ewentualnych problemów z wykonaniem ćwiczeń i poleceń związanych z zamieszczonymi w e‑materiale filmami, a także zadaniami w sekcji „Film + Sprawdź się”.

2. Na zakończenie prowadzący omawia przebieg zajęć i słownie ocenia pracę uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia 4 i 5 z sekcji „Film + Sprawdź się”.

2. (Dla uczniów chętnych) Wróć do materiału filmowego zamieszczonego w sekcji „Film” i wykonaj dołączone do niego polecenia.

Materiały pomocnicze:

T. Żenczykowski, Polska Lubelska 1944, Paryż 1987.

G. Motyka, Na białych Polaków obława. Wojska NKWD w walce z polskim podziemiem 1944–1953, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2014.

R. Wnuk, Antysowieckie podziemie estońskie, łotewskie, litewskie, ukraińskie, białoruskie i polskie. Zarys dziejów i próba porównania, w: Wojna po wojnie: Antysowieckie podziemie w Europie Środkowo‑Wschodniej w latach 1944–1953, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Gdańsk–Warszawa 2012.

M. Łatyński, Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych, Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Ossolineum, Wrocław 2002.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z nagraniami filmowymi, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.