Scenariusz zajęć

Autor: Daria Szeliga, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Rzędowość amin

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego - kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

XVIII. Związki organiczne zawierające azot. Uczeń:

1) opisuje budowę amin; wskazuje wzory amin pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wskazuje różnice w budowie amin I-, II- oraz III‑rzędowych;

• rysuje wzory amin I-, II- oraz III‑rzędowych.

Strategia nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• modelowanie;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• modele kulkowo‑pręcikowe;

• tablica interaktywna/tablica i kreda;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Dlaczego wprowadzono rzędowość amin? Z czym ona jest związana?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się wyjaśnić pojęcie rzędowości.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje modele kulkowo‑pręcikowe. Uczniowie w grupach mają za zadanie zbudować cząsteczkę amoniaku, a następnie wspólnie określają typ hybrydyzacji, jakiej uległy orbitale walencyjne azotu oraz wskazują kształt cząsteczki, a także określają, czy cząsteczka amoniaku ma budowę płaską, czy przestrzenną.

2. Uczniowie losują karteczkę z wzorem i nazwą aminy (patrz materiały pomocnicze), a następnie budują jej wzór przestrzenny z wykorzystaniem modelu kulkowo‑pręcikowego. Jednocześnie konstruują również grupy węglowodorowe. Następnie w modelu aminy podstawiają atomy wodoru grupami węglowodorowymi. Jeżeli grupa skończy zadanie wcześniej, może zbudować model kolejnej wybranej przez siebie aminy. Uczniowie mogą korzystać z e‑materiału.

3. Uczniowie rysują wzory strukturalne poszczególnych amin w zeszytach oraz zapisują ich nazwy.

4. Uczniowie wspólnie wskazują analogię między budową amoniaku a poszczególnych amin.

5. Uczniowie analizują grafikę interaktywną, zawartą w e‑materiale i odpowiadają na zawarte w multimedium pytania.

6. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie zajęć nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Jak zdefiniujesz aminy? Co to jest rzędowość amin? Ilu rzędowe mamy aminy?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co było dla mnie łatwe...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grafika interaktywna może być wykorzystana podczas przygotowania się do zajęć czy sprawdzianu oraz może być wykorzystana przez uczniów nieobecnych na lekcji w celu uzupełnienia swoich braków.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje karteczki z zapisanymi nazwami (zwyczajowymi oraz systematycznymi) oraz wzorami półstrukturalnymi (lub kreskowymi) amin alifatycznych i aromatycznych o różnej rzędowości (jedna amina - wzór i nazwa -  na jednej karteczce), które następnie będą losowane przez uczniów w trakcie lekcji (jedna karteczka na grupę). Przykład w załączniku:

2. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jak zdefiniujesz aminy?

• Co to jest rzędowość amin?

• Jaką rzędowość mogą wykazywać aminy?