Scenariusz zajęć

Autor: Anna Florek, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak z roztworu nienasyconego otrzymać roztwór przesycony?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

V. Roztwory. Uczeń:

2) wykonuje obliczenia związane z przygotowaniem, rozcieńczaniem i zatężaniem roztworów z zastosowaniem pojęć: stężenie procentowe i molowe oraz rozpuszczalność;
3) projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające otrzymać roztwór o zadanym stężeniu procentowym lub molowym.

Zakres rozszerzony

V. Roztwory. Uczeń:

2) wykonuje obliczenia związane z przygotowaniem, rozcieńczaniem i zatężaniem roztworów z zastosowaniem pojęć: stężenie procentowe i molowe oraz rozpuszczalność;
3) projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające otrzymać roztwór o zadanym stężeniu procentowym lub molowym.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie „rozpuszczalność substancji” i określa czynniki na nią wpływające;

• interpretuje wykresy rozpuszczalności różnych substancji w wodzie;

• wyjaśnia pojęcia: roztwór nienasycony, roztwór nasycony i roztwór przesycony;

• projektuje i przeprowadza doświadczenie, które pozwoli otrzymać roztwór o określonym stężeniu.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• eksperyment chemiczny;

• film samouczek;

• kieszeń i szuflada.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• układy okresowe, tablice właściwości fizykochemicznych;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Co to jest roztwór przesycony i do czego się przydaje?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Nauczyciel zadaje pytanie: Jakie kroki należy wykonać, by z roztworu nienasyconego otrzymać roztwór przesycony?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z klasą proponują cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film samouczek, który przedstawia kroki sporządzania roztworu o danym stężeniu. Uczniowie przygotowują w zeszytach sketchnotkę, a po wyznaczonym czasie chętna osoba odczytuje ją na forum. Pozostała część klasy weryfikuje jej poprawność merytoryczną i ewentualnie dopowiada istotne kwestie, które powinny być ujęte.

2. Eksperyment – „Otrzymywanie roztworu przesyconego etanianu sodu”. Nauczyciel dzieli losowo klasę na grupy, rozdaje karty pracy. Zespoły projektują doświadczenie, przygotowują instrukcję wykonania. Następuje powrót do fazy wstępnej. Nauczyciel wspiera uczniów, którzy samodzielnie formułują pytanie badawcze i hipotezę, wybierają odpowiednie szkło, sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki chemiczne, a następnie wykonują kolejno czynności podane w instrukcji (patrz materiały pomocnicze), obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Na forum całej klasy następuje weryfikacja pod względem merytorycznym zaprezentowanych przez chętnych/wybranych uczniów efektów pracy (przykłady zapisów obserwacji i wniosków w materiałach pomocniczych).

3. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu daje określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne kwestie, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji, mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Kieszeń i szuflada. Nauczyciel rozdaje uczniom sklerotki. Prowadzący zajęcia rysuje na tablicy kieszeń, a obok niej zapisuje: „Co zabieram ze sobą?”. Tutaj uczeń ma wpisać to, co wyniósł z zajęć, co do niego szczególnie przemówiło, co się spodobało lub co mu się przyda w przyszłości. Poniżej nauczyciel rysuje szufladę i białą plamę. Obok szuflady zapisuje: „Co mi się nie przyda?”, a obok białej plamy: „Czego zabrakło?”. Poniższe rysunki uczeń wypełnia sklerotkami z zapisanymi krótkimi zdaniami, równoważnikami zdań lub kluczowymi słowami. Jest to także okazja do analizy przebiegu zajęć i szybkiej powtórki.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany przez uczniów w fazie przygotowywania się do pracy kontrolnej lub przez uczniów nieobecnych na lekcji w celu uzupełnienia luk kompetencyjnych i lepszego zrozumienia materiału.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje sklerotki (karteczki samoprzylepne) dla uczniów.

2. Doświadczenie chemiczne: „Otrzymywanie roztworu przesyconego etanianu sodu”

Szkło i sprzęt laboratoryjny: palniki, zapałki/zapalniczki, termometr, trójnogi, siatki z krążkami ceramicznymi, cylindry miarowe, zlewki, bagietki szklane.

Odczynniki chemiczne: woda destylowana, etanian sodu (octan sodu).

Instrukcję wykonania tworzą uczniowie.

3. Karta charakterystyki substancji chemicznej.

4. Karta pracy ucznia: