Scenariusz zajęć

Autor: Daria Szeliga, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Jakim reakcjom ulegają amidy?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

XVIII. Związki organiczne zawierające azot. Uczeń:

8) pisze równania reakcji hydrolizy amidów (np. etanoamidu) w środowisku kwasowym i zasadowym.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• przeprowadza doświadczenie chemiczne „badanie właściwości chemicznych etanoamidu”;

• zapisuje reakcje hydrolizy kwasowej amidów;

• zapisuje reakcje hydrolizy zasadowej amidów;

• wyjaśnia mechanizmy hydrolizy kwasowej i zasadowej amidów.

Strategia nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• analiza tekstu źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• eksperyment chemiczny;

• dyskusja dydaktyczna;

• mapa pojęciowa;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami z dostępem do Internetu;

• tablica interaktywna/tablica, mazak, kreda;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje pytania zawarte we wprowadzeniu e‑materiału i zadaje je uczniom: co łączy penicylinę, paracetamol czy psychodeliczną substancję psychoaktywną LSD? Co z nimi ma wspólnego jeden z najmocniejszych materiałów świata czyli kewlar?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie podają właściwości chemiczne amidów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie zostaną użyte w czasie lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment uczniowski – „Badanie wybranych właściwości chemicznych etanoamidu”. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje karty pracy. Uczniowie wybierają odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne, przygotowane na stole laboratoryjnym, oraz odpowiednie odczynniki chemiczne. Następnie przygotowują instrukcję wykonania. Chętne osoby, po wyznaczonym czasie, podają zasady na forum klasy – nauczyciel zatwierdza ostatecznie procedurę wykonania (przykład dla nauczyciela w materiałach pomocniczych). W kartach pracy formułują pytanie badawcze i hipotezę, rysują schemat doświadczenia i zapisują swoje obserwacje i formułują wnioski. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów i wspiera ich podczas pracy.

2. Nauczyciel odsyła uczniów do e‑materiału celem analizy treści dotyczących hydrolizy amidów. Po analizie tekstu, chętne osoby podchodzą do tablicy i zapisują równania reakcji w formie cząsteczkowej i jonowej w odniesieniu do przeprowadzanego eksperymentu. Nauczyciel weryfikuje poprawność zapisów na tablicy i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie. Pozostali uczniowie zapisują równania reakcji w kartach pracy.

3. Uczniowie samodzielnie pracują z mapą pojęciową zawartą w medium bazowym i wykonują zawarte tam polecenia.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, zadając przykładowe pytania: Na czym polega hydroliza kwasowa etanoamidu? Na czym polega hydroliza zasadowa etanoamidu? Na czym polega hydroliza amidów kwasem azotowym(III)? Wyjaśnij pojęcia: amidy, grupa acylowa.

2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłem/łam...

• Co sprawiało mi trudności...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Mapa pojęciowa może być wykorzystana podczas przygotowywania się uczniów do lekcji czy sprawdzianu.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Na czym polega hydroliza kwasowa etanoamidu?

• Na czym polega hydroliza zasadowa etanoamidu?

• Na czym polega hydroliza amidów kwasem azotowym(III)?

• Wyjaśnij pojęcia: amidy, grupa acylowa.

2. Karty charakterystyk substancji: etanoamidu, kwasu siarkowego(VI), wodorotlenku sodu.

3. Doświadczenie chemiczne - „Badanie wybranych właściwości chemicznych etanoamidu”

Sprzęt i szkło laboratoryjne: probówki, statyw do probówek, łapa drewniana, pręcik szklany, palnik spirytusowy, zapalniczka/zapałki.

Odczynniki chemiczne: woda destylowana, etanoamid, stężony kwas siarkowy(VI) – praca pod czynnym wyciągiem, wodorotlenek sodu - ciało stałe, uniwersalny papierek wskaźnikowy.

Instrukcja wykonania doświadczenia:

• Zbadaj odczyn wodnego roztworu acetamidu rozpuszczając w probówce 0,5 g etanoamidu w 5 cmIndeks górny 3³ wody destylowanej i zastosuj uniwersalny papierek wskaźnikowy. 2. Następnie dodaj do probówki 5 cmIndeks górny 3³ stężonego kwasu siarkowego(VI) i ogrzewaj przez kilka minut do wrzenia. Zbadaj zapach mieszaniny poreakcyjnej.

• Powtórz doświadczenie zastępując kwas siarkowy(VI) dwiema pastylkami wodorotlenku sodu. Zbadaj zapach mieszaniny poreakcyjnej.

4. Karta pracy ucznia: