Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Daria Szeliga, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: Chemia
Temat: Jakim reakcjom ulegają amidy?
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony
XVIII. Związki organiczne zawierające azot. Uczeń:
8) pisze równania reakcji hydrolizy amidów (np. etanoamidu) w środowisku kwasowym i zasadowym.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
przeprowadza doświadczenie chemiczne „badanie właściwości chemicznych etanoamidu”;
zapisuje reakcje hydrolizy kwasowej amidów;
zapisuje reakcje hydrolizy zasadowej amidów;
wyjaśnia mechanizmy hydrolizy kwasowej i zasadowej amidów.
Strategia nauczania:
asocjacyjna;
problemowa.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów;
analiza tekstu źródłowego;
ćwiczenia uczniowskie;
eksperyment chemiczny;
dyskusja dydaktyczna;
mapa pojęciowa;
technika zdań podsumowujących.
Formy pracy
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami z dostępem do Internetu;
tablica interaktywna/tablica, mazak, kreda;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
rzutnik multimedialny.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje pytania zawarte we wprowadzeniu e‑materiału i zadaje je uczniom: co łączy penicylinę, paracetamol czy psychodeliczną substancję psychoaktywną LSD? Co z nimi ma wspólnego jeden z najmocniejszych materiałów świata czyli kewlar?
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie podają właściwości chemiczne amidów.
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie zostaną użyte w czasie lekcji.
Faza realizacyjna:
Eksperyment uczniowski – „Badanie wybranych właściwości chemicznych etanoamidu”. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje karty pracy. Uczniowie wybierają odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne, przygotowane na stole laboratoryjnym, oraz odpowiednie odczynniki chemiczne. Następnie przygotowują instrukcję wykonania. Chętne osoby, po wyznaczonym czasie, podają zasady na forum klasy – nauczyciel zatwierdza ostatecznie procedurę wykonania (przykład dla nauczyciela w materiałach pomocniczych). W kartach pracy formułują pytanie badawcze i hipotezę, rysują schemat doświadczenia i zapisują swoje obserwacje i formułują wnioski. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów i wspiera ich podczas pracy.
Nauczyciel odsyła uczniów do e‑materiału celem analizy treści dotyczących hydrolizy amidów. Po analizie tekstu, chętne osoby podchodzą do tablicy i zapisują równania reakcji w formie cząsteczkowej i jonowej w odniesieniu do przeprowadzanego eksperymentu. Nauczyciel weryfikuje poprawność zapisów na tablicy i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie. Pozostali uczniowie zapisują równania reakcji w kartach pracy.
Uczniowie samodzielnie pracują z mapą pojęciową zawartą w medium bazowym i wykonują zawarte tam polecenia.
Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, zadając przykładowe pytania: Na czym polega hydroliza kwasowa etanoamidu? Na czym polega hydroliza zasadowa etanoamidu? Na czym polega hydroliza amidów kwasem azotowym(III)? Wyjaśnij pojęcia: amidy, grupa acylowa.
Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałem/łam sobie, że...
Co było dla mnie łatwe...
Czego się nauczyłem/łam...
Co sprawiało mi trudności...
Praca domowa:
Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Mapa pojęciowa może być wykorzystana podczas przygotowywania się uczniów do lekcji czy sprawdzianu.
Materiały pomocnicze:
1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Na czym polega hydroliza kwasowa etanoamidu?
Na czym polega hydroliza zasadowa etanoamidu?
Na czym polega hydroliza amidów kwasem azotowym(III)?
Wyjaśnij pojęcia: amidy, grupa acylowa.
Karty charakterystyk substancji: etanoamidu, kwasu siarkowego(VI), wodorotlenku sodu.
Doświadczenie chemiczne - „Badanie wybranych właściwości chemicznych etanoamidu”
Sprzęt i szkło laboratoryjne: probówki, statyw do probówek, łapa drewniana, pręcik szklany, palnik spirytusowy, zapalniczka/zapałki.
Odczynniki chemiczne: woda destylowana, etanoamid, stężony kwas siarkowy(VI) – praca pod czynnym wyciągiem, wodorotlenek sodu - ciało stałe, uniwersalny papierek wskaźnikowy.
Instrukcja wykonania doświadczenia:
Zbadaj odczyn wodnego roztworu acetamidu rozpuszczając w probówce 0,5 g etanoamidu w 5 cmIndeks górny 33 wody destylowanej i zastosuj uniwersalny papierek wskaźnikowy. 2. Następnie dodaj do probówki 5 cmIndeks górny 33 stężonego kwasu siarkowego(VI) i ogrzewaj przez kilka minut do wrzenia. Zbadaj zapach mieszaniny poreakcyjnej.
Powtórz doświadczenie zastępując kwas siarkowy(VI) dwiema pastylkami wodorotlenku sodu. Zbadaj zapach mieszaniny poreakcyjnej.
Karta pracy ucznia: