Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Dla nauczyciela

Autor: Maria Gniłka‑Somerlik

Przedmiot: Język polski

Temat: Miłość Jachnicka i Marysieńki w listach zapisana. Styl listów Jana III Sobieskiego do Marii Kazimiery d’Arquien

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
2) rozumie zróżnicowanie składniowe zdań wielokrotnie złożonych, rozpoznaje ich funkcje w tekście i wykorzystuje je w budowie wypowiedzi o różnym charakterze;
3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
1) rozróżnia pojęcie stylu i stylizacji, rozumie ich znaczenie w tekście;
6) rozpoznaje rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja, stylizacja środowiskowa, biblijna, mitologiczna itp.) oraz określa ich funkcje w tekście;
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • przedstawia historię związku Jana III Sobieskiego i królowej Marysieńki;

  • wskazuje użyte środki stylistyczne i ich funkcję ozdobną w listach Jana III Sobieskiego;

  • na podstawie listów charakteryzuje Jana III Sobieskiego;

  • opisuje charakter relacji Jana III Sobieskiego i królowej Marysieńki na podstawie różnorodnej tematyki podejmowanej w listach.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • mapa myśli.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca

Nauczyciel zanim poinformuje uczniów, czego dotyczyć będzie lekcja odczytuje
na głos jeden z listów Jana III Sobieskiego do Marysieńki. Następnie pyta uczniów o gatunek przeczytanego fragmentu. Po wskazaniu na list, nauczyciel pyta o charakter listu (jak można go określić?) oraz o epokę, z której może pochodzić. Każdy z typów powinien być przez uczniów uzasadniony.

Następnie nauczyciel informuje uczniów, że będą dziś analizować niezwykły zbiór listów miłosnych Jana III Sobieskiego do Marysieńki. Niezwykły, bo – jak podkreślają historycy –

jest fenomenalnym źródłem informacji historycznych z burzliwego okresu w dziejach Rzeczypospolitej – zapisem gloryfikowanych zwycięstw i hańbiących porażek, politycznych podchodów i knowań podczas nieustających elekcji. Ale to przecież nie wszystko. Listy te przede wszystkim ukazują inną twarz gromowładnego zwycięzcy spod Wiednia: twarz kochanka, umartwionego Celadona dręczone- go przez piękną Astreę, zatroskane oblicze gospodarza, męża, później także ojca (...). Świadomość, że pożółkły ze starości papier i wyblakłe litery przekazu- ją autentyczne wydarzenia – są zapisem miłości, rozpaczy, gniewu czy wzruszeń.

Źródło: Weronika Kosmalska, Konwencja epistolograficzna i bezpośredniość wyrazu w listach Jana III Sobieskiego do Marysieńki, „Racjonalia” 2017, t. 7, s. 79.

Nauczyciel przedstawia uczniom „Wprowadzenie” do lekcji, cele oraz zapisuje temat na tablicy.

Faza realizacyjna

Uczniowie zapoznają się historią miłości Jana III Sobieskiego i Marysieńki w sekcji „Przeczytaj” i dyskutują na temat przyczyn tak dużej popularności wymienianych przez nich listów. Dla podsumowania zdobytej wiedzy wykonują ćwiczenie nr 1 w sekcji „Sprawdź się”.

Praca z multimedium. Uczniowie zapoznają się z mapą myśli prezentującą tematykę, styl oraz środki stylistyczne występujące w listach Jana III Sobieskiego. Następnie wykonują polecenia przyporządkowane do multimedium.

Uczniowie wykonują ćwiczenia w zakładce „Sprawdź się”:

  • wspólnie: 2., 7.-8. – skupiając swoją uwagę na analizie stylistycznej listów.

  • indywidualnie: 3. i 4. – wyniki pracy omawiają z nauczycielem.

  • Ćwiczenie 5. można przeprowadzić w formie ogólnoklasowej dyskusji, ponieważ uczniowie na tym etapie powinni mieć wystarczającą wiedzę. W podsumowaniu pracy analitycznej uczniowie wykonują ćwiczenia: 8.-9.

Faza podsumowująca

W fazie podsumowującej lekcji nauczyciel proponuje uczniom, by samodzielnie napisali list w stylu Jana III Sobieskiego. Jako pomoc w doborze środków stylistycznym może służyć uczniom mapa myśli zamieszczona w multimedium.
Po ukończonej pracy uczniowie na forum klasowym dzielą się rezultatami swojej pracy twórczej.

Praca domowa:

Zapoznaj się z fragmentem jednego z listów Jana III Sobieskiego do Marysieńki, a następnie przekształć go w taki sposób, aby przypominał współczesną wiadomość mailową. Zwróć uwagę na to, w jaki sposób ewoluował styl wiadomości tego typu oraz zastanów się, z czego te zmiany mogą wynikać. Swoje spostrzeżenia sformułuj w krótkim tekście.

Jan Sobieski Listy do Marysieńki

Au camp, 25 VII [1665].

Jedyna pociecho duszy i serca mego!
Nie co dzień, ale co minuta rad bym się pytał o zdrowiu twoim, moja śliczna panno, bez której widzenia już ledwo żyć mogę; i lubo po łasce bożej i po twojej serca mego miłości nie mam nic na tym świecie nad honor milszego, tedy przyznać się, moja duszo, muszę, że mi i ten z ciężkością zatrzymać przyjdzie, jeśli inszego do widzenia prędkiego najśliczniejszej Jutrzenki nie będzie sposobu. Wierzę, że też nikt na świecie nade mnie tego nie uznał na sobie: kochać dziesięć lat z nieporównaną z ni z kim pasją, doczekać się szczęścia prawie niespodziewanego nigdy, odnieść zupełną nagrodę, mieć w posesji to, co jest nieporównanego ze wszystkim światem - i potem z tego się nie cieszyć i oddalać się, i upuszczać prawie z rąk skarb nieoszacowany, przy którym by się na wieki przykować potrzeba! Nieraz to sam wymawiam i Królowi JMci, i innym, że mi wielką czyni krzywdę. Wołał na mnie z drugimi, żebym się żenił, i pokoju mi nie dawał; a teraz mi nie tylko mieszkać, ale i nacieszyć się nie dopuszcza, luboć się moje nie może, chyba z ostatnim duchem, skończyć ucieszenie.

C11 Źródło: Jan Sobieski, Listy do Marysieńki, oprac. Leszek Kukulski, Warszawa 1974, s. 65.
R17swKoN185dG
(Uzupełnij).

Materiały dodatkowe:

  • Iwona Maciejewska, Erotyka jako temat wyznań w barokowym liście miłosnym: próby przełamywania tabu, „Napis” 2012, nr 18.

  • Rafał Pawłowski, Teoria i praktyka listu od antyku do baroku. Próba nakreślenia panoramy epistolografii staropolskiej, „Rocznik Humanistyczny” 2012, tom XVIII.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.

Sprawdź się