Dla nauczyciela
Autor: Maria Gniłka‑Somerlik
Przedmiot: Język polski
Temat: Miłość Jachnicka i Marysieńki w listach zapisana. Styl listów Jana III Sobieskiego do Marii Kazimiery d’Arquien
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
przedstawia historię związku Jana III Sobieskiego i królowej Marysieńki;
wskazuje użyte środki stylistyczne i ich funkcję ozdobną w listach Jana III Sobieskiego;
na podstawie listów charakteryzuje Jana III Sobieskiego;
opisuje charakter relacji Jana III Sobieskiego i królowej Marysieńki na podstawie różnorodnej tematyki podejmowanej w listach.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
mapa myśli.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.
Przebieg lekcji
Faza wprowadzająca
Nauczyciel zanim poinformuje uczniów, czego dotyczyć będzie lekcja odczytuje
na głos jeden z listów Jana III Sobieskiego do Marysieńki. Następnie pyta uczniów o gatunek przeczytanego fragmentu. Po wskazaniu na list, nauczyciel pyta o charakter listu (jak można go określić?) oraz o epokę, z której może pochodzić. Każdy z typów powinien być przez uczniów uzasadniony.
Następnie nauczyciel informuje uczniów, że będą dziś analizować niezwykły zbiór listów miłosnych Jana III Sobieskiego do Marysieńki. Niezwykły, bo – jak podkreślają historycy –
jest fenomenalnym źródłem informacji historycznych z burzliwego okresu w dziejach Rzeczypospolitej – zapisem gloryfikowanych zwycięstw i hańbiących porażek, politycznych podchodów i knowań podczas nieustających elekcji. Ale to przecież nie wszystko. Listy te przede wszystkim ukazują inną twarz gromowładnego zwycięzcy spod Wiednia: twarz kochanka, umartwionego Celadona dręczone- go przez piękną Astreę, zatroskane oblicze gospodarza, męża, później także ojca (...). Świadomość, że pożółkły ze starości papier i wyblakłe litery przekazu- ją autentyczne wydarzenia – są zapisem miłości, rozpaczy, gniewu czy wzruszeń.
Źródło: Weronika Kosmalska, Konwencja epistolograficzna i bezpośredniość wyrazu w listach Jana III Sobieskiego do Marysieńki, „Racjonalia” 2017, t. 7, s. 79.
Nauczyciel przedstawia uczniom „Wprowadzenie” do lekcji, cele oraz zapisuje temat na tablicy.
Faza realizacyjna
Uczniowie zapoznają się historią miłości Jana III Sobieskiego i Marysieńki w sekcji „Przeczytaj” i dyskutują na temat przyczyn tak dużej popularności wymienianych przez nich listów. Dla podsumowania zdobytej wiedzy wykonują ćwiczenie nr 1 w sekcji „Sprawdź się”.
Praca z multimedium. Uczniowie zapoznają się z mapą myśli prezentującą tematykę, styl oraz środki stylistyczne występujące w listach Jana III Sobieskiego. Następnie wykonują polecenia przyporządkowane do multimedium.
Uczniowie wykonują ćwiczenia w zakładce „Sprawdź się”:
wspólnie: 2., 7.-8. – skupiając swoją uwagę na analizie stylistycznej listów.
indywidualnie: 3. i 4. – wyniki pracy omawiają z nauczycielem.
Ćwiczenie 5. można przeprowadzić w formie ogólnoklasowej dyskusji, ponieważ uczniowie na tym etapie powinni mieć wystarczającą wiedzę. W podsumowaniu pracy analitycznej uczniowie wykonują ćwiczenia: 8.-9.
Faza podsumowująca
W fazie podsumowującej lekcji nauczyciel proponuje uczniom, by samodzielnie napisali list w stylu Jana III Sobieskiego. Jako pomoc w doborze środków stylistycznym może służyć uczniom mapa myśli zamieszczona w multimedium.
Po ukończonej pracy uczniowie na forum klasowym dzielą się rezultatami swojej pracy twórczej.
Praca domowa:
Zapoznaj się z fragmentem jednego z listów Jana III Sobieskiego do Marysieńki, a następnie przekształć go w taki sposób, aby przypominał współczesną wiadomość mailową. Zwróć uwagę na to, w jaki sposób ewoluował styl wiadomości tego typu oraz zastanów się, z czego te zmiany mogą wynikać. Swoje spostrzeżenia sformułuj w krótkim tekście.
Listy do MarysieńkiAu camp, 25 VII [1665].
Jedyna pociecho duszy i serca mego!
Nie co dzień, ale co minuta rad bym się pytał o zdrowiu twoim, moja śliczna panno, bez której widzenia już ledwo żyć mogę; i lubo po łasce bożej i po twojej serca mego miłości nie mam nic na tym świecie nad honor milszego, tedy przyznać się, moja duszo, muszę, że mi i ten z ciężkością zatrzymać przyjdzie, jeśli inszego do widzenia prędkiego najśliczniejszej Jutrzenki nie będzie sposobu. Wierzę, że też nikt na świecie nade mnie tego nie uznał na sobie: kochać dziesięć lat z nieporównaną z ni z kim pasją, doczekać się szczęścia prawie niespodziewanego nigdy, odnieść zupełną nagrodę, mieć w posesji to, co jest nieporównanego ze wszystkim światem - i potem z tego się nie cieszyć i oddalać się, i upuszczać prawie z rąk skarb nieoszacowany, przy którym by się na wieki przykować potrzeba! Nieraz to sam wymawiam i Królowi JMci, i innym, że mi wielką czyni krzywdę. Wołał na mnie z drugimi, żebym się żenił, i pokoju mi nie dawał; a teraz mi nie tylko mieszkać, ale i nacieszyć się nie dopuszcza, luboć się moje nie może, chyba z ostatnim duchem, skończyć ucieszenie.
Materiały dodatkowe:
Iwona Maciejewska, Erotyka jako temat wyznań w barokowym liście miłosnym: próby przełamywania tabu, „Napis” 2012, nr 18.
Rafał Pawłowski, Teoria i praktyka listu od antyku do baroku. Próba nakreślenia panoramy epistolografii staropolskiej, „Rocznik Humanistyczny” 2012, tom XVIII.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.