Dla nauczyciela
Autor: Katarzyna Maćkowska
Przedmiot: Filozofia
Temat: Błazen, dyktator i filozof na jednym statku, czyli co Ludwig Wittgenstein mówi o granicach śmierci, języka i mikrokosmosu. Światło w nocy w reżyserii Krzysztofa Czeczota
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.
Cele operacyjne. Uczeń:
interpretuje figury błazna, dyktatora i filozofa obecne w sztuce Światło w nocy;
rozpoznaje funkcje figur błazna, dyktatora i filozofa obecnych w sztuce Światło w nocy;
wyjaśnia wybrane zagadnienia filozofii Ludwiga Wittgensteina: śmierci, języka i mikrokosmosu;
charakteryzuje bohaterów sztuki, ich światopogląd i postawy życiowe.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm;
nauczanie wyprzedzające.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
rozmowa kierowana;
drama.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się ze spektaklem Światło w nocy w reżyserii Krzysztofa Czeczota.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel loguje się na platformie i na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika wyświetla stronę tytułową e‑materiału. Następnie prosi wybraną osobę o odczytanie tematu lekcji oraz celów. Wspólne ustalenie kryteriów sukcesu.
Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: nauczyciel pyta uczniów o wrażenia ze spektaklu, zadaje pytania mające na celu rozpoznanie, czy zrozumieli przesłanie sztuki, rozpoznają obecne w niej uniwersalne treści i potrafią je odnieść do filozofii Ludwiga Wittgensteina.
Faza realizacyjna:
Drama. Uczniowie dzielą się na zespoły 4‑osobowe. Następnie nauczyciel informuje, że w dalszej pracy będą wykorzystywać metodę dramy w odniesieniu do tematu lekcji, ilustrując problem: Granice śmierci, języka i mikrokosmosu.
Każdy zespół ma przygotować krótki reportaż bądź fragment programu informacyjnego, bądź inne źródło po uzgodnieniu z nauczycielem. Uczniowie wcielają się w różne role:
- dziennikarza‑komentatora, który jest przede wszystkim odpowiedzialny za merytoryczną informację,
- dziennikarza przeprowadzającego wywiad, który powinien zadać interesujące pytania,
- osoby, z którą będzie przeprowadzany wywiad, wcielają się w postać Ludwiga Wittgensteina, Adolfa i Szwejka.
Uczniowie powinni uwzględnić osadzanie sytuacji na osi czasu (mogą to zrobić w merytorycznym wprowadzeniu). Nauczyciel wyznacza ramy czasowe na przygotowanie, po którym następuje odegranie wybranych ról. Na koniec następuje podsumowanie przez nauczyciela oraz w razie potrzeby uzupełnienie przedstawianych informacji.Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Audiobook”. Wybrany uczeń odczytuje treść polecenia: Wysłuchaj biogramów trzech bohaterów sztuki, a następnie napisz, w jakim celu w nocy na statku Goplana spotykają się gefrajter Adolf Schicklgruber, przyszły Adolf Hitler, filozof i wojskowy ochotnik Ludwig Wittgenstein oraz żołnierz cesarsko‑królewskiej armii, przyszły dzielny wojak Szwejk. Jaki był cel umieszczenia tych trzech różnych charakterologicznie i światopoglądowo bohaterów w jednym tekście kultury? Klasa dzieli się na grupy i opracowuje propozycje odpowiedzi. Przedstawiciel wskazanej grupy prezentuje propozycję rozwiązania zadania, a pozostali uczniowie komentują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedzi uczniów, udzielając im informacji zwrotnej.
Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 1‑4. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów.
Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 5, 6 i 8. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów.
Ostatnie ćwiczenie nr 9 nauczyciel wyświetla uczniom za pomocą tablicy lub rzutnika. Uczniowie pracują w grupach lub całym zespołem klasowym. Nauczyciel prosi wybranego ucznia o uzasadnienie odpowiedzi. W razie potrzeby zaprasza pozostałych uczniów do dyskusji.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego się uczniowie nauczyli?
Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
Praca domowa:
Ćwiczenie nr 7 z sekcji „Sprawdź się”.
Materiały pomocnicze:
Tatarkiewicz W., Historia filozofii, Warszawa 2005.
Gurczyńska Katarzyna, Podmiot jako byt otwarty. Problematyka podmiotowości w późnych pismach Wittgensteina, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2007.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Audiobook” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.