Autor: Katarzyna Maćkowska

Temat: Błazen, dyktator i filozof na jednym statku, czyli co Ludwig Wittgenstein mówi o granicach śmierci, języka i mikrokosmosu. Światło w nocy w reżyserii Krzysztofa Czeczota

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

• interpretuje figury błazna, dyktatora i filozofa obecne w sztuce Światło w nocy;

• rozpoznaje funkcje figur błazna, dyktatora i filozofa obecnych w sztuce Światło w nocy;

• wyjaśnia wybrane zagadnienia filozofii Ludwiga Wittgensteina: śmierci, języka i mikrokosmosu;

• charakteryzuje bohaterów sztuki, ich światopogląd i postawy życiowe.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• rozmowa kierowana;

• drama.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się ze spektaklem Światło w nocy w reżyserii Krzysztofa Czeczota.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel loguje się na platformie i na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika wyświetla stronę tytułową e‑materiału. Następnie prosi wybraną osobę o odczytanie tematu lekcji oraz celów. Wspólne ustalenie kryteriów sukcesu.

2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: nauczyciel pyta uczniów o wrażenia ze spektaklu, zadaje pytania mające na celu rozpoznanie, czy zrozumieli przesłanie sztuki, rozpoznają obecne w niej uniwersalne treści i potrafią je odnieść do filozofii Ludwiga Wittgensteina.

Faza realizacyjna:

1. Drama. Uczniowie dzielą się na zespoły 4‑osobowe. Następnie nauczyciel informuje, że w dalszej pracy będą wykorzystywać metodę dramy w odniesieniu do tematu lekcji, ilustrując problem: Granice śmierci, języka i mikrokosmosu.
   Każdy zespół ma przygotować krótki reportaż bądź fragment programu informacyjnego, bądź inne źródło po uzgodnieniu z nauczycielem. Uczniowie wcielają się w różne role:
   - dziennikarza‑komentatora, który jest przede wszystkim odpowiedzialny za merytoryczną informację,
   - dziennikarza przeprowadzającego wywiad, który powinien zadać interesujące pytania,
   - osoby, z którą będzie przeprowadzany wywiad, wcielają się w postać Ludwiga Wittgensteina, Adolfa i Szwejka.
   Uczniowie powinni uwzględnić osadzanie sytuacji na osi czasu (mogą to zrobić w merytorycznym wprowadzeniu). Nauczyciel wyznacza ramy czasowe na przygotowanie, po którym następuje odegranie wybranych ról. Na koniec następuje podsumowanie przez nauczyciela oraz w razie potrzeby uzupełnienie przedstawianych informacji.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Audiobook”. Wybrany uczeń odczytuje treść polecenia: Wysłuchaj biogramów trzech bohaterów sztuki, a następnie napisz, w jakim celu w nocy na statku Goplana spotykają się gefrajter Adolf Schicklgruber, przyszły Adolf Hitler, filozof i wojskowy ochotnik Ludwig Wittgenstein oraz żołnierz cesarsko‑królewskiej armii, przyszły dzielny wojak Szwejk. Jaki był cel umieszczenia tych trzech różnych charakterologicznie i światopoglądowo bohaterów w jednym tekście kultury? Klasa dzieli się na grupy i opracowuje propozycje odpowiedzi. Przedstawiciel wskazanej grupy prezentuje propozycję rozwiązania zadania, a pozostali uczniowie komentują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedzi uczniów, udzielając im informacji zwrotnej.

3. Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 1‑4. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów.

4. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 5, 6 i 8. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów.

5. Ostatnie ćwiczenie nr 9 nauczyciel wyświetla uczniom za pomocą tablicy lub rzutnika. Uczniowie pracują w grupach lub całym zespołem klasowym. Nauczyciel prosi wybranego ucznia o uzasadnienie odpowiedzi. W razie potrzeby zaprasza pozostałych uczniów do dyskusji.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego się uczniowie nauczyli?

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Ćwiczenie nr 7 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Tatarkiewicz W., Historia filozofii, Warszawa 2005.

• Gurczyńska Katarzyna, Podmiot jako byt otwarty. Problematyka podmiotowości w późnych pismach Wittgensteina, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2007.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Audiobook” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.