Dla nauczyciela
Autor: Bożena Święch
Przedmiot: język polski
Temat: ,,Co po nas zostanie?”- postawy i rozterki pokolenia Kolumbów.
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
4) rozpoznaje w tekście środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki.
II Kształcenie językowe
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca.
Zakres rozszerzony
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
3) rozpoznaje nawiązania do tradycji biblijnej i antycznej w kulturze współczesnej;
4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różne konteksty.
Kształtowane kompetencje kluczowe
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
Poznaje postawy oraz rozterki twórców pokolenia Kolumbów.
Formułuje argumenty uzasadniające tezę.
Rozpoznaje w wierszach Kolumbów środki artystycznego wyrazu.
Wskazuje w wierszach Pieśń Tadeusza Borowskiego oraz Pokolenie Krzysztofa Kamila Baczyńskiego cechy manifestu pokoleniowego.
Definiuje pojęcia związane z tematem lekcji.
Strategie nauczania
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania
metoda poglądowa;
rozmowa kontrolowana;
metoda ćwiczeń przedmiotowych;
praca z tekstami poetyckimi.
Formy zajęć
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego;
analizowanie tekstów;
samokształcenie.
Środki dydaktyczne
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica/ kartka papieru, pisak/kreda;
karta pracy.
Przebieg zajęć
Faza wstępna
1. Nauczyciel wyświetla na tablicy/rozdaje uczniom wydrukowane reprodukcje rysunku Krzysztofa Kamila Baczyńskiego pt. Pokolenie i prosi o interpretacje sceny ukazanej przez autora.
2. Uczniowie określają temat rysunku i sposób jego ujęcia. Przykładowo:
młodzi ludzie przed lustrem;
symbolika odbicia w lustrze,
swobodne pozy, fryzury, gesty młodych mężczyzn przed lustrem,
równy szereg, w którym ustawione są odbicia w lustrze,
hełmy, czaszki, ślady po kulach, mundury‑znaki wojny i śmierci.
3. Nauczyciel podsumowuje uczniowskie wypowiedzi i podaje cel oraz temat lekcji.
Faza realizacyjna
1. Nauczyciel odczytuje głośno cytat z listu Krzysztofa Kamila Baczyńskiego napisanego w 1938 roku do koleżanki: Odwalić maturę, zwiedzić Włochy, Egipt.
2. Nauczyciel prosi, aby uczniowie na podstawie rysunki i cytatu nazwali potrzeby życiowe młodych, którzy urodzili się w wolnej Polsce.
3. Uczniowie czytają zamieszczone w e- materiale cytaty z wypowiedzi Lesława Bartelskiego i Kazimierza Wyki i na ich podstawie redagują wstępną definicję pokolenia Kolumbów.
W definicji uwzględniają:
genezę nazwy pokolenia,
charakterystykę okresu ich życia przed wybuchem wojny,
wpływ wojny na losy pokolenia,
odwołania do biografii konkretnych twórców należących do Kolumbów..
4. Wybrani uczniowie głośno odczytują swoją wstępną definicję.
5. Nauczyciel proponuje uczniom zapoznanie się z animacją zamieszczoną w e- materiale i wysłuchanie komentarza czytanego przez lektora. Każdy uczeń wybiera z multimedium trzy elementy, którymi uzupełnia swoją wstępną definicję Kolumbów. Przykładowo:
z pokoleniem urodzonym w wolnej Polsce wiązano liczne nadzieje,
przyszli na świat w czasie wolności,
stali się świadkami i ofiarami zagłady,
przeżywali swoją młodość w przeświadczeniu, że śmierć może przyjść każdego dnia,
w swojej twórczości reinterpretowali romantyczną tradycję.
6. Nauczyciel prosi, aby dwaj wybrani uczniowie głośno odczytali Pieśń Tadeusza Borowskiego i Pokolenie Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Po wysłuchaniu wierszy uczniowie wypełniają kartę pracy (wzór w e‑materiale). Uczniowie:
przypominają, czym jest historiozofia ( korzystają ze słownika w e- materiale),
ustalają tezę historiozoficzną w wierszach i dobierają cytaty, które służą jej uzasadnieniu,
wskazują środki artystycznego wyrazu służące podkreśleniu tragizmu pokolenia,
konfrontują efekty swojej pracy z realizacją zaproponowaną w e‑materiale.
Faza podsumowująca
1. Nauczyciel proponuje, aby każdy uczeń ponownie zredagował definicję pokolenia Kolumbów i uwzględnił w niej te cechy generacji, które poznał w czasie lekcji.
2. Odczytanie kilku definicji i porównanie ich z definicjami zredagowanymi na początku zajęć stanowi formę ewaluacji.
Zadanie domowe
Nauczyciel formułuje na podstawie e‑materiałów polecenie pracy domowej do wyboru.
1. Przeczytaj uważnie treść odczytu, w którym Maria Dąbrowska wypowiedziała się na temat roli poezji w polskiej historii. Rozpoznaj tezę i dwa popierające ją argumenty.
Nasza jednak historia upływa śród zbyt już przebranej miary huraganów dziejowych, czyniących z Polski według słów Mickiewicza istną ojczyznę wariatów, które za często wywracały całą naszą cywilizację, skazując nas na wieczne odbudowywanie się z gruzów. W takich warunkach i uzdolnienia społeczno‑wychowawcze, wciąż rugowane z właściwego sobie praktycznego pola działania, chronią się w to, co zdaje się być mniej podlegające zniszczeniu, chronią się w słowo i wyżywają w słowie raczej niż w czynie. W takich warunkach, gdy trwa nieustannie ,,inter arma”, w którym, jak wiadomo, ,,muzy milczą”, literatura piękna staje się samorzutnie, bez żadnego nakazu państwowego, ,,zamówieniem społecznym”, służącym dosłownie i wyłącznie ogólnej mobilizacji sił scalających i naprawiających wciąż napastowane lub niszczone podstawowe składniki narodowego bytu. Wprzęga się ją do tych celów, zapominając o jej autonomicznych prawach, na mocy których oddziaływa ona pozytywnie w swoisty sposób, różny od bezpośredniego moralizowania i nauczania.
2. Zredaguj wypowiedź argumentacyjną, w której udowodnisz, że tragizm generacyjny Konradów i Kolumbów ma cechy wspólne. Odwołaj się do wybranych utworów literackich.
Wypowiedź powinna liczyć co najmniej 300 słów.
Materiały pomocnicze
Wiesław Budzyński, Warszawa Baczyńskiego, Warszawa, 2004 r.
Wiesław Budzyński, Taniec z Baczyńskim: historia miłości Barbary i Krzysztofa Baczyńskich, Poznań, 2001 r.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
W fazie realizacyjnej lekcji należy wykorzystać prezentację multimedialną i nagrany komentarz lektora. Multimedium można też wykorzystać w czasie lekcji dotyczącej analizy tragizmu generacji Konradów.