Sprawdź się
Pokaż ćwiczenia:
Ćwiczenie 1
Oceń prawdziwość zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F - jeśli jest fałszywe. Poeci będący przedstawicielami pokolenia Kolumbów w swoich utworach nawiązywali do twórczości skamandrytów. Możliwe odpowiedzi: prawda, fałsz. Przedstawiciele pokolenia Kolumbów reinterpretowali w swoich wierszach m.in. tradycję romantyczną oraz charakterystyczne dla niej podejście do problematyki śmierci. Możliwe odpowiedzi: prawda, fałsz. Symboliczny język, którym posługiwali się poeci czasu wojny i okupacji, pełnił przede wszystkim funkcję estetyczną. Możliwe odpowiedzi: prawda, fałsz. Jednym z najważniejszych motywów pojawiających się w poezji czasu wojny i okupacji jest motyw przeznaczenia. Możliwe odpowiedzi: prawda, fałsz.
Oceń prawdziwość zdań. Zaznacz w tabeli Prawda, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub Fałsz – jeśli jest fałszywe.
| prawda | fałsz | |
| Poeci będący przedstawicielami pokolenia Kolumbów w swoich utworach nawiązywali do twórczości skamandrytów. | □ | □ |
| Przedstawiciele pokolenia Kolumbów reinterpretowali w swoich wierszach m.in. tradycję romantyczną oraz charakterystyczne dla niej podejście do problematyki śmierci. | □ | □ |
| Symboliczny język, którym posługiwali się poeci czasu wojny i okupacji, pełnił przede wszystkim funkcję estetyczną. | □ | □ |
| Jednym z najważniejszych motywów pojawiających się w poezji czasu wojny i okupacji jest motyw przeznaczenia. | □ | □ |
Ćwiczenie 2
Zapoznaj się z fragmentem tekstu odczytu Marii Dąbrowskiej wygłoszonego w 1942 roku dla słuchaczy podziemnego kursu Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej. Wskaż tezę oraz dwa argumenty potwierdzające jej słuszność. Nie cytuj.
Fragment odczytu wygłoszonego dla słuchaczy podziemnego kursu Państwowego Instytutu Sztuki TeatralnejNasza jednak historia upływa śród zbyt już przebranej miary huraganów dziejowych, czyniących z Polski według słów Mickiewicza istną ojczyznę wariatów, które za często wywracały całą naszą cywilizację, skazując nas na wieczne odbudowywanie się z gruzów. W takich warunkach i uzdolnienia społeczno‑wychowawcze, wciąż rugowane z właściwego sobie praktycznego pola działania, chronią się w to, co zdaje się być mniej podlegające zniszczeniu, chronią się w słowo i wyżywają w słowie raczej niż w czynie. W takich warunkach, gdy trwa nieustannie „inter arma”, w którym, jak wiadomo, „muzy milczą”, literatura piękna staje się samorzutnie, bez żadnego nakazu państwowego, „zamówieniem społecznym”, służącym dosłownie i wyłącznie ogólnej mobilizacji sił scalających i naprawiających wciąż napastowane lub niszczone podstawowe składniki narodowego bytu. Wprzęga się ją do tych celów, zapominając o jej autonomicznych prawach, na mocy których oddziaływa ona pozytywnie w swoisty sposób, różny od bezpośredniego moralizowania i nauczania.
Źródło: Maria Dąbrowska, Fragment odczytu wygłoszonego dla słuchaczy podziemnego kursu Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej, 1942.
Ćwiczenie 3
Ćwiczenie 4
Oceń prawdziwość zdań dotyczących fragmentu utworu Tadeusza Gajcego Z dna. Zaznacz w tabeli P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F - jeśli jest fałszywe.
Z dnaZmiłuj się, zmiłuj,
błogosław,
broń ostrzoną o gniew i zachwyt
obdarz siłą,
obdarz.Gdy twarzami zwróceni na zachód,
krwią znaczymy swe drogi we wrzosach -
Bogarodzico łagodna,
Boże liryczny i wolny,
wysłuchaj naszej nowenny
z dna
wojny.Wysokopienny,
zamyślony,
niech się otworzy
łaski promyk.
[...]Źródło: Tadeusz Borowski, Z dna, [w:] Kamienny świat, Warszawa 1976, s. 194.
Ćwiczenie 5
Zapoznaj się z wierszami: Pieśń Tadeusza Borowskiego oraz Pokolenie Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Określ, jaka teza historiozoficzna dotycząca losu pokolenia Kolumbów jest czytelna w obu utworach. Zacytuj odpowiednie fragmenty tekstów.
Tadeusz Borowski
Pieśń Krzysztof Kamil Baczyński
Pokolenie
Pieśń Krzysztof Kamil Baczyński
Pokolenie
Nad nami noc. W obliczu gwiazd
ogłuchłych od bitewnych krzyków
jakiż zwycięzców przyszły czas
i nas odpomni, niewolników?
Pustynię, step i morza twarz
mijamy, depcząc, grzmi karabin,
zwycięzców krzyk, helotów marsz
i głodny tłum cyrkowych zabaw.
Wołanie, śpiew, pariasów wiara,
łopoce wiatrem wrogi znak,
krojony talar, łokieć miara
i chodzą ciągle szale wag.
Niepróżno stopa depce kamień
niepróżno tarcz dźwigamy, broń,
wznosimy czoło, prężne ramię
i ukrwawiamy w boju dłoń.
Niepróżno w piersi ciecze krew,
pobladłe usta, skrzepłe twarze,
wołanie znów, pariasów śpiew
i kupiec towar będzie ważył.
Nad nami noc. Goreją gwiazdy,
dławiący, trupi nieba fiolet.
Zostanie po nas złom żelazny,
i głuchy, drwiący śmiech pokoleń! Wiatr drzewa spienia. Ziemia dojrzała.
Kłosy brzuch ciężki w górę unoszą
i tylko chmury - palcom czy włosom
podobne - suną drapieżnie w mrok.
Ziemia owoców pełna po brzegi
kipi sytością jak wielka misa.
Tylko ze świerków na polu zwisa
głowa obcięta strasząc jak krzyk.
Kwiaty to krople miodu - tryskają
ściśnięte ziemią, co tak nabrzmiała,
pod tym jak korzeń skręcone ciała,
żywcem wtłoczone pod ciemny strop.
Ogromne nieba suną z warkotem.
Ludzie w snach ciężkich jak w klatkach krzyczą.
Usta ściśnięte mamy, twarz wilczą,
czuwając w dzień, słuchając w noc.
Pod ziemią drżą strumyki - słychać -
Krew tak nabiera w żyłach milczenia,
ciągną korzenie krew, z liści pada
rosa czerwona. I przestrzeń wzdycha.
Nas nauczono. Nie ma litości.
Po nocach śni się brat, który zginął,
któremu oczy żywcem wykłuto,
Któremu kości kijem złamano,
i drąży ciężko bolesne dłuto,
nadyma oczy jak bąble - krew.
Nas nauczono. Nie ma sumienia.
W jamach żyjemy strachem zaryci,
w grozie drążymy mroczne miłości,
własne posągi - źli troglodyci.
Nas nauczono. Nie ma miłości.
Jakże nam jeszcze uciekać w mrok
przed żaglem nozdrzy węszących nas,
przed siecią wzdętą kijów i rąk,
kiedy nie wrócą matki ni dzieci
w pustego serca rozpruty strąk.
Nas nauczono. Trzeba zapomnieć,
żeby nie umrzeć rojąc to wszystko.
Wstajemy nocą. Ciemno jest, ślisko.
Szukamy serca - bierzemy w rękę,
nasłuchujemy: wygaśnie męka,
ale zostanie kamień - tak - głaz.
I tak staniemy na wozach, czołgach,
na samolotach, na rumowisku,
gdzie po nas wąż się ciszy przeczołga,
gdzie zimny potop omyje nas,
nie wiedząc: stoi czy płynie czas.
Jak obce miasta z głębin kopane,
popielejące ludzkie pokłady
na wznak leżące, stojące wzwyż,
nie wiedząc, czy my karty iliady
rzeźbione ogniem w błyszczącym złocie,
czy nam postawią, z litości chociaż,
nad grobem krzyż.
22 VI 43 r.
ogłuchłych od bitewnych krzyków
jakiż zwycięzców przyszły czas
i nas odpomni, niewolników?
Pustynię, step i morza twarz
mijamy, depcząc, grzmi karabin,
zwycięzców krzyk, helotów marsz
i głodny tłum cyrkowych zabaw.
Wołanie, śpiew, pariasów wiara,
łopoce wiatrem wrogi znak,
krojony talar, łokieć miara
i chodzą ciągle szale wag.
Niepróżno stopa depce kamień
niepróżno tarcz dźwigamy, broń,
wznosimy czoło, prężne ramię
i ukrwawiamy w boju dłoń.
Niepróżno w piersi ciecze krew,
pobladłe usta, skrzepłe twarze,
wołanie znów, pariasów śpiew
i kupiec towar będzie ważył.
Nad nami noc. Goreją gwiazdy,
dławiący, trupi nieba fiolet.
Zostanie po nas złom żelazny,
i głuchy, drwiący śmiech pokoleń! Wiatr drzewa spienia. Ziemia dojrzała.
Kłosy brzuch ciężki w górę unoszą
i tylko chmury - palcom czy włosom
podobne - suną drapieżnie w mrok.
Ziemia owoców pełna po brzegi
kipi sytością jak wielka misa.
Tylko ze świerków na polu zwisa
głowa obcięta strasząc jak krzyk.
Kwiaty to krople miodu - tryskają
ściśnięte ziemią, co tak nabrzmiała,
pod tym jak korzeń skręcone ciała,
żywcem wtłoczone pod ciemny strop.
Ogromne nieba suną z warkotem.
Ludzie w snach ciężkich jak w klatkach krzyczą.
Usta ściśnięte mamy, twarz wilczą,
czuwając w dzień, słuchając w noc.
Pod ziemią drżą strumyki - słychać -
Krew tak nabiera w żyłach milczenia,
ciągną korzenie krew, z liści pada
rosa czerwona. I przestrzeń wzdycha.
Nas nauczono. Nie ma litości.
Po nocach śni się brat, który zginął,
któremu oczy żywcem wykłuto,
Któremu kości kijem złamano,
i drąży ciężko bolesne dłuto,
nadyma oczy jak bąble - krew.
Nas nauczono. Nie ma sumienia.
W jamach żyjemy strachem zaryci,
w grozie drążymy mroczne miłości,
własne posągi - źli troglodyci.
Nas nauczono. Nie ma miłości.
Jakże nam jeszcze uciekać w mrok
przed żaglem nozdrzy węszących nas,
przed siecią wzdętą kijów i rąk,
kiedy nie wrócą matki ni dzieci
w pustego serca rozpruty strąk.
Nas nauczono. Trzeba zapomnieć,
żeby nie umrzeć rojąc to wszystko.
Wstajemy nocą. Ciemno jest, ślisko.
Szukamy serca - bierzemy w rękę,
nasłuchujemy: wygaśnie męka,
ale zostanie kamień - tak - głaz.
I tak staniemy na wozach, czołgach,
na samolotach, na rumowisku,
gdzie po nas wąż się ciszy przeczołga,
gdzie zimny potop omyje nas,
nie wiedząc: stoi czy płynie czas.
Jak obce miasta z głębin kopane,
popielejące ludzkie pokłady
na wznak leżące, stojące wzwyż,
nie wiedząc, czy my karty iliady
rzeźbione ogniem w błyszczącym złocie,
czy nam postawią, z litości chociaż,
nad grobem krzyż.
22 VI 43 r.
Pokolenie
Pieśń
TEZA HISTORIOZOFICZNA
FRAGMENTY UZASADNIAJĄCE TEZĘ
Ćwiczenie 6
Ćwiczenie 7
Ćwiczenie 8
Zapoznaj się z wypowiedzią Wiktora Woroszylskiego dotyczącą wiersza Tadeusza Borowskiego Pieśń. W kontekście tej wypowiedzi określ postawę podmiotu lirycznego.
WstępJest to wypowiedź tym tragiczniejsza, że w stosunku do wielu rówieśników Borowskiego, nie pozbawiona elementów prawdy. Istotnie, cóż pozostało po tych poległych w walce, której cele, nie tak szlachetne, jak sądzili, ukrywano przed nimi? »Złom żelazny« i nie drwina może, ale żal i świadomość, że to nie miało sensu, że ich młode życie szło na marne.
Źródło: Wiktor Woroszylski, Wstęp, [w:] T. Borowski, Utwory zebrane, Warszawa 1967, s. 16.
Ćwiczenie 9
Sformułuj dwa argumenty świadczące o tym, że wiersz Tadeusza Borowskiego Pieśń oraz utwór Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Pokolenie mogą zostać uznane za manifesty pokolenia Kolumbów. Odnieś się do treści i sposobów wypowiedzi podmiotów lirycznych obu wierszy.
Praca domowa
Sformułuj krótką informację (50‑100 słów) na temat tego, w jaki sposób współcześni młodzi ludzie oceniają postawy oraz poświęcenie pokolenia Kolumbów. Weź pod uwagę takie elementy, jak: różnice w wychowaniu, światopogląd, rozumienie patriotyzmu.