Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Autor: Stanisław Mrozowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Polityka ZSRS wobec ziem i ludności polskiej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
XLVIII. Polska pod okupacją niemiecką i sowiecką. Uczeń:
2) przedstawia realia życia codziennego w okupowanej Polsce;
4) porównuje system sowieckich i niemieckich obozów pracy, obozów koncentracyjnych oraz obozów zagłady; omawia kwestie deportacji i wysiedleń ludności oraz jej planowanego wyniszczenia;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
XLVIII. Polska pod okupacją niemiecką i sowiecką. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
2) porównuje i ocenia założenia i metody polityki III Rzeszy i Związku Sowieckiego w okupowanej Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem eksterminacji inteligencji i duchowieństwa.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

  • przedstawia zmiany polityczne, społeczne i gospodarcze, które zostały przeprowadzone na polskich Kresach Wschodnich po ich włączeniu do ZSRS;

  • ocenia metody sowietyzacji polskich Kresów Wschodnich;

  • wyjaśnia losy polskich oficerów, którzy trafili do sowieckiej niewoli.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

  • analiza materiału źródłowego (porównawcza);

  • dyskusja;

  • metoda jigsaw;

  • mapa myśli.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

  1. Nauczyciel prosi jedną osobę o odczytanie wyświetlonego na tablicy tematu lekcji oraz celów zawartych w sekcji „Wprowadzenie”. Określa kryteria sukcesu.

  2. Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji.

Faza realizacyjna:

  1. Metoda jigsaw. Uczniowie odliczają do trzech lub do sześciu (w zależności od liczebności klasy). Łączą się w zespoły według przydzielonych numerów. Każda grupa opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

  • grupa 1 i 4 – Polityka radziecka wobec ziem polskich;

  • grupa 2 i 5 – Polityka eksterminacyjna ZSRS oraz Masowe deportacje polskiej ludności;

  • grupa 3 i 6 – Losy Wileńszczyzny.

Po zakończeniu pracy uczniowie zmieniają zespoły tak, by w każdym znalazła się przynajmniej jedna osoba z poprzednich grup. Uczniowie dzielą się wiedzą zdobytą wcześniej i uczą się od siebie nawzajem. Chętne lub wybrane osoby omawiają przydzielone zagadnienia. Pozostali uczniowie mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

  1. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia 1 i 2, analizują tekst źródłowy oraz mapy. Nauczyciel śledzi na platformie postępy uczestników zajęć, sprawdza poprawność wykonanych zadań, omawiając je wraz z uczniami.

  2. Nauczyciel prosi uczniów, aby przypomnieli, kto według sowieckich komunistów był wrogiem klasowym na terenach II RP zagarniętych przez ZSRS. Jaki los czekał te osoby? Uczniowie udzielają odpowiedzi, nauczyciel może w razie konieczności dopowiedzieć istotne informacje.

  3. Praca z multimedium („Audiobook”). Nauczyciel czyta polecenie 1: „Porównaj relacje na temat sytuacji mieszkańców Kresów Wschodnich po ich aneksji przez ZSRS. Zastanów się jaki charakter mają przytoczone wypowiedzi.” i poleca uczniom, aby po zapoznaniu się z nagraniem w parach wykonali zadanie. Wybrana osoba udziela odpowiedzi. Prowadzący, nawiązując do polecenia 2, prosi uczniów, aby rozstrzygnęli, która z tych relacji jest bardziej wiarygodna, i uzasadnili swój wybór.

  4. Uczniowie wciąż w parach wykonują ćwiczenia 3 i 5, analizują teksty opisujące traktowanie ludności oraz wysiedlenia Polaków.

  5. Nauczyciel prosi, aby uczniowie podzielili się na czteroosobowe grupy. Nawiązując do sytuacji polskich oficerów przebywających w sowieckiej niewoli, poleca uczniom, aby w grupach wykonali ćwiczenia 6 i 7. Przedstawiciel jednej z grup na podstawie materiałów źródłowych wyjaśnia, w jaki sposób Niemcy próbowali wykorzystać odkrycie grobów polskich jeńców wojennych wymordowanych przez NKWD. Nauczyciel dopowiada, w jaki sposób polskie władze komunistyczne ukrywały zbrodnię katyńską po wojnie.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście ich realizacji następuje omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń z sekcji „Sprawdź się”.

  2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenie 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

J. Buszko, Historia Polski 1864–1948, Warszawa 1984.

R. Kaczmarek, Historia Polski 1914–1989, Warszawa 2010.

W. Roszkowski, Historia Polski 1914–2015, Warszawa 2017.

L.A. Sowa, Od Drugiej do Trzeciej Rzeczypospolitej (1945–2001), Wielka historia Polski, t. 10, Kraków 2001.

J.R. Szaflik, Historia Polski 1939–1947, Warszawa 1987.

G. Hryciuk, Kolaboracja we Lwowie w latach 1939–41, „Mówią Wieki” 1/1996.

J. Żurawski, Wilno w latach 1939–1941, „Mówią Wieki” 11/2006.

T. Bohun, Katyń – niezabliźniona rana, „Mówią Wieki” 4/2010.

T. Bohun, Strzał w tył głowy, „Mówią Wieki” 4/2013.

M. Chabuda, Brytyjskie reakcje na zbrodnię katyńską, „Mówią Wieki” 12/1988.

M. Czajkowski, Niemiecka gra polską tragedią, „Mówią Wieki” 4/2013.

M. Dancewicz, Polskie ślady w Bykowni, „Mówią Wieki” 4/2013.

A.M. Jackowska, Kłopotliwy temat. Francuzi wobec Katynia, „Mówią Wieki” 4/2013.

G. Jasiński, Polscy jeńcy w sowieckiej niewoli, „Mówią Wieki” 4/2013.

E. Kowalska, Inteligencja polska w Katyniu, „Mówią Wieki” 4/2013.

H. Kuberski, Świadkowie ludobójstwa, „Mówią Wieki” 4/2013.

P. Libera, Za kulisami „Prawdy o Katyniu”, „Mówią Wieki” 4/2013.

P. Łysakowski, Sprawa katyńska w niemieckiej propagandzie wojennej, „Mówią Wieki” 12/1991.

J. Platajs, Polskie cmentarze wojenne. Katyń, Charków, Miednoje, „Mówią Wieki” 4/2013.

J. Prus‑Wojciechowska, Między Polską a Rosją. Sprawa Katynia w stosunkach polsko‑rosyjskich 1990–2013, „Mówią Wieki” 4/2013.

K. Puzyński, Zbrodnia katyńska w polityce Wielkiej Brytanii i USA, „Mówią Wieki” 4/2013.

T. Szczepański, PRL a pamięć Katynia, „Mówią Wieki” 4/2013.

T. Szczepański, Muzeum Katyńskie Oddział Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, „Mówią Wieki” 4/2013.

W. Wasilewski, Kulisy i scena kłamstwa. Sowieckie komisje katyńskie, „Mówią Wieki” 4/2013.

T. Wolsza, Katyń – wołanie o prawdę, „Mówią Wieki” 4/2010.

T. Wolsza, Wiosna 1943 roku. Zbrodnia ujawniona, „Mówią Wieki” 4/2013.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą wykorzystać audiobook do przygotowania się do lekcji powtórkowej dotyczącej sytuacji Polaków pod okupacją niemiecką i sowiecką. Ewentualnie wybrani uczniowie mogą przed lekcją przygotować prezentację poświęconą deportacjom ludności polskiej przez władze sowieckie i wykorzystać do niej również audiobook. Wówczas prezentacja taka zostanie przedstawiona podczas fazy realizacyjnej lekcji.