Dla nauczyciela
Autor: Paweł Kaniowski
Przedmiot: Filozofia
Temat: Kłopoty z wieloznacznością
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.
Cele lekcji (językiem ucznia):
Dowiesz się, poprzez jakie błędy wypowiedzi stają się wieloznaczne.
Rozpoznasz i scharakteryzujesz błędy amfibolii, niedopowiedzenia, homonimii, nazwowe, ekwiwokacji, sprzeczności, egzemplifikacji i błędy wynikające z użycia wyrażeń okazjonalnych.
Odróżnisz supozycję prostą, formalną, materialną; podasz ich przykłady.
Scharakteryzujesz rolę niejednoznacznych wypowiedzi w poezji.
Cele operacyjne. Uczeń:
rozwija krytyczne myślenie i sprawności logiczne poprzez analizę wybranych pytań i argumentów filozoficznych;
posługuje się podstawowymi kategoriami logiki i dba o kulturę logiczną wypowiedzi;
stosuje narzędzia logiki w analizie tekstu filozoficznego i zawartej w nim argumentacji, a także w obronie przed manipulacją.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja;
rybi szkielet;
praca z multimedium;
ćwiczenia przedmiotowe.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Kłopoty z wieloznacznością”. Prosi uczestników zajęć o przygotowanie prezentacji na podstawie informacji zawartych w sekcji „Przeczytaj”. Uczniowie mają za zadanie przygotować przykłady z mediów ilustrujące zagadnienia związane z tematem lekcji.
Faza wprowadzająca:
Po zalogowaniu na platformie nauczyciel prezentuje (na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika) temat lekcji oraz cele zajęć. Omawia lub ustala razem z uczniami kryteria sukcesu.
Dyskusja wprowadzająca. Zalogowany na platformie nauczyciel, po wyświetleniu dostępnego w panelu użytkownika raportu, kontroluje przygotowanie uczniów do lekcji: weryfikuje, którzy uczniowie zapoznali się z udostępnionym przed lekcją e‑materiałem. Wybrani uczniowie prezentują efekty pracy w domu. Pozostali uczniowie zadają pytania prezentującym oraz uzupełniają informacje. Tę część lekcji kończy krótka dyskusja wokół poruszonej tematyki: - Jak popełniane błędy wpływają na wizerunek polityków i osób pracujących w mediach?
Faza realizacyjna:
Rybi szkielet. Nauczyciel zapoznaje uczniów z metodą rybiego szkieletu, według reguł której uczniowie będą pracować w najbliższej części lekcji omawiając problem: Kłopoty z wieloznacznością - jakie są ich powody.
Nauczyciel rysuje schemat rybiego szkieletu na tablicy i w jej głowie umieszcza problem do przeanalizowania. Uczniowie na forum klasy zgłaszają podstawowe czynniki, które ich zdaniem wpływają na przedstawioną sytuację i argumentują swój wybór. Po przedstawieniu głównych elementów skupiają się na mniejszych czynnikach związanych z poruszanym tematem.
Na koniec wybrany uczeń dokonuje podsumowania wszystkich przedstawionych propozycji i pomysłów.Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Gra edukacyjna”. Uczniowie indywidualnie rozwiązują quiz.
Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia 1‑8. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel ponownie wyświetla pytanie otwarte nr 8 z e‑materiału, a uczniowie ponownie na nie odpowiadają, zapisując swoje wnioski wraz z autorefleksją dotyczącą ewentualnej zmiany stanowiska. Nauczyciel wybiera najciekawsze odpowiedzi, prezentuje je na forum klasy i komentuje, udzielając informacji zwrotnej.
Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
Praca domowa:
Przedstaw analizowany podczas dzisiejszej lekcji tekst źródłowy w innej formie, np. dialogu, opowiadania, sprawozdania, felietonu, reprotażu, utworu poetyckiego, etc.
Materiały pomocnicze:
Ajdukiewicz K., Logika pragmatyczna, Warszawa, 1965.
Arends R. I., Uczymy się nauczać, Warszawa 1994.
Baer U., Gry dyskusyjne, Lublin 2000.
Bronk A., Majdański S., Filozofowanie w kontekście języka. Refleksje w związku z dociekaniami Anny Wierzbickiej, w: „Roczniki Filozoficzne” 52(2004), z. 2, s. 57–73.
Femiak T., O sztuce uświadomionego mówienia – czyli jakiej filozofii uczniowie potrzebują?, w: „Edukacja Filozoficzna” 32(2001), s. 147–160.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Gra edukacyjna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.