Scenariusz zajęć

Autor: Agata Jarszak‑Tyl, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Otrzymywanie alkenów z halogenopochodnych alkanów.

Grupa docelowa: IIII etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

XIII. Węglowodory. Uczeń:

5) planuje ciąg przemian pozwalających otrzymać np. alken z alkanu (z udziałem fluorowcopochodnych węglowodorów); pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• pisze równania reakcji otrzymywania alkenów z halogenopochodnych alkanów;

• podaje nazwy produktów powstałe w wyniku reakcji eliminacji;

• analizuje warunki reakcji niezbędne do otrzymywania alkenu z halogenopochodnej alkanu;

• projektuje doświadczenie chemiczne mające na celu otrzymanie alkenu z odpowiedniego halogenoalkanu.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• pogadanka

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• symulacja interaktywna;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda, pisak;

• podręcznik.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wyświetla okładkę e‑materiału, na której widoczne są plastikowe korki, po czym zadaje pytania ze wstępu do lekcji: Która grupa węglowodorów stanowi materiał wyjściowy do produkcji polimerów? Jakie są metody otrzymywania tej – ważnej z punktu widzenia przemysłu – grupy związków? Na czym polega reakcja eliminacji? Czy halogenopochodne alkanów mogą zostać poddane tej reakcji celem otrzymania alkenów?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Nauczyciel inicjuje pogadankę w kontekście budowy halogenopochodnych alkanów. Efektem pogadanki z uczniami, ma być rozróżnienie przez uczniów możliwych rzędowości tej grupy związków.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel odsyła uczniów do medium „Symulacja interaktywna”. Uczniowie pracują z medium, po czym rozwiązują ćwiczenia bez zaglądania do odpowiedzi i wskazówek. Efektem pracy z medium ma być wstępne rozpoznanie warunków, w jakich można otrzymać alken z halogenoalkanu.

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy część „Przeczytaj” z e‑materiału i przedstawia mechanizm reakcji otrzymywania alkenów z halogenopochodnych alkanów. Uczniowie analizują mechanizm i jego etapy. Prowadzący ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie. Na zakończenie uczniowie formułują wniosek dotyczący warunków niezbędnych do przeprowadzenia reakcji.

3. Nauczyciel odsyła uczniów do części „Sprawdź się” i prosi o wykonanie ćwiczenia nr 7, w którym mają zaprojektować doświadczenie mające na celu otrzymanie etenu z halogenopochodnej alkanu. Uczniowie pracują w parach, uwzględniają sformułowanie problemu badawczego, hipotezy, planują potrzebny sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne, opis czynności, obserwacje, równanie reakcji chemicznej, wnioski, a odpowiedzi zapisują w dzienniku na tabletach. Po wyznaczonym czasie, chętna para przedstawia możliwą odpowiedź. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej odpowiedź, zaproponowaną w zadaniu. Uczniowie porównują ją ze swoimi odpowiedziami.

4. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się” ćwiczenia 1‑6. Wykonują zadania od najprostszych do najtrudniejszych. Wybrana osoba czyta po kolei polecenia. Po każdym przeczytanym poleceniu, nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów poprzez zadawanie przykładowych pytań: Jakie powinny być niezbędne warunki do przeprowadzenia reakcji eliminacji? Jakie etapy składają się na mechanizm reakcji otrzymywania alkenów z halogenopochodnych alkanów?

2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Dziś nauczyłem/łam się...

• Zrozumiałem/łam, że...

• Zaskoczyło mnie...

• Dowiedziałem/łam się...

• Łatwe było dla mnie...

• Trudność sprawiało mi...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Symulacja interaktywna” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać zadania w temacie.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie powinny być niezbędne warunki do przeprowadzenia reakcji eliminacji?

• Jakie etapy składają się na mechanizm reakcji otrzymywania alkenów z halogenopochodnych alkanów?

2. Podręczniki do dyspozycji na lekcji:

• K. H. Lautenschläger, W. Schröter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii, tłum. A. Dworak, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014.

• R. T. Morrison, R. N. Boyd, Chemia organiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010, t. 1.