Scenariusz zajęć

Autor: Marcin Małecki, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Które elektrony są odpowiedzialne za tworzenie wiązań w pierwiastkach z bloku d położonych w 4. okresie?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

1) opisuje podobieństwa we właściwościach pierwiastków w grupach układu okresowego i zmienność właściwości w okresach.

Zakres rozszerzony

II. Budowa atomu. Uczeń:

5) określa przynależność pierwiastków do bloków konfiguracyjnych: s, p i d układu okresowego na podstawie konfiguracji elektronowej; wskazuje związek między budową elektronową atomu a położeniem pierwiastka w układzie okresowym i jego właściwościami fizycznymi (np. promieniem atomowym, energią jonizacji) i chemicznymi.

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

1) opisuje podobieństwa we właściwościach pierwiastków w grupach układu okresowego i zmienność właściwości w okresach.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• decyduje, które elektrony biorą udział w powstawaniu wiązań w związkach chemicznych tworzonych przez atomy pierwiastków należących do bloku 4. okresu  d;

• analizuje rozmieszczenie elektronów walencyjnych na orbitalach w pierwiastkach 4. okresu bloku d;

• koreluje ilość elektronów walencyjnych pierwiastka 4. okresu bloku d z jego położeniem w grupie.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• pogadanka;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• termometr;

• film samouczek;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda, pisak.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wyświetla okładkę e‑materiału. Zadaje uczniom pytanie: dlaczego czasami trudno jest wybrać odpowiednią jednostkę lub rzecz spośród wielu? Następnie naprowadza uczniów na zagadnienie elektronów i zadaje pytanie „Jak spośród wielu elektronów określić, które z nich biorą udział w reakcji chemicznej?”.

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się zdefiniować pojęcie elektronów walencyjnych.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej układ okresowy pierwiastków chemicznych podzielony na bloki s, p, d i f. Następnie prosi uczniów, aby wskazali, o których pierwiastkach będą dziś rozmawiać.

2. Uczniowie zapoznają się z treściami w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj”. Po wyznaczonym czasie nauczyciel prosi uczniów o porównanie pojęcia elektronów walencyjnych, które poznali podczas analizy tekstu z pojęciem, które podali w fazie wstępnej. Następnie zadaje uczniom pytanie: które elektrony w pierwiastkach d-elektronowych są elektronami walencyjnymi i dlaczego jest to odmienne od bloku s i p?

3. Nauczyciel odsyła uczniów do bloku tekstowego w e‑materiale. Uczniowie zapoznają się z przykładami zawartymi w bloku tekstowym i na forum, wraz z nauczycielem, je analizują.

4. Nauczyciel odsyła uczniów do filmu samouczka. Uczniowie w parach oglądają go, a następnie zapoznają się z poleceniem zawartym w medium i wykonują je.

5. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu, daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie, nauczyciel stosuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów. Uczniowie, na skali temperatury, zaznaczają cenkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia, wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. Jeżeli ze skali będzie wynikał niski poziom temperatury, uczniowie zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Nauczyciel prosi uczniów o dokończenie ćwiczeń zawartych w e‑materiale w części „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany w trakcie lekcji oraz jako pomoc przy odrabianiu zadania domowego. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą wykorzystać medium do uzupełnienia luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Z czego wynika podział pierwiastków w układzie okresowym na bloki?

• Jak można zdefiniować elektrony walencyjne?

• Jaki stan nazywamy podstawowym?

• O czym mówi reguła Hunda?

2. Nauczyciel przygotowuje na arkuszu papieru narysowany termometr ze skalą, cenki.