Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Współczesne treny – wiersze Władysława Broniewskiego po śmierci córki

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Zakres podstawowy

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

12) w interpretacji utworów literackich odwołuje się do tekstów poznanych w szkole podstawowej, w tym: trenów i pieśni Jana Kochanowskiego, bajek Ignacego Krasickiego, Dziadów cz. II oraz Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, Zemsty Aleksandra Fredry, Balladyny Juliusza Słowackiego;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

II. Kształcenie językowe.

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

Zakres rozszerzony

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

poznaje kontekst biograficzny wierszy funeralnych Władysława Broniewskiego,
dokonuje analizy porównawczej wierszy Władysława Broniewskiego i Trenów Jana Kochanowskiego,
utrwala swoją wiedzę na temat trenu jako formy poetyckiej.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi uczniów, by zapoznali się z blokiem tekstowym oraz prezentacją multimedialną w e‑materiale Współczesne treny – wiersze Władysława Broniewskiego po śmierci córki. Prosi także, by zainteresowany uczeń (uczniowie) przygotował w dowolnej formie przypomnienie informacji nt. Trenów Jana Kochanowskiego: w jakich okolicznościach powstały, jakie są cechy gatunku,
jak został skonstruowany cykl trenów.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając
lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Nauczyciel rozpoczyna lekcję od ustaleń faktograficznych. Prosi, by uczniowie odpowiedzieli na następujące pytania: kim była Anka? Jaki wykonywała zawód? Jakie relacje łączyły ją z ojcem? W jaki sposób zginęła?
Uczniowie odpowiadają swobodnie i notują w zeszytach najważniejsze informacje.

Faza realizacyjna:

Prowadzący prosi uczniów o przypomnienie informacji na temat Trenów Jana Kochanowskiego. Może ocenić dodatkową pracę uczniów.
Następnie nauczyciel odtwarza interpretacje wierszy Władysława Broniewskiego zamieszczonych w sekcji „Audiobook”. Prosi, by wybrana osoba odczytała Tren VI Jana Kochanowskiego (ćw. 2), a następnie uczniowie w parach wykonują to ćwiczenie. Podobieństwo sytuacji lirycznej jest oczywiste, nauczyciel zadaje więc pytanie: czy Władysław Broniewski nawiązuje do Trenów Kochanowskiego?
Czy w tym przypadku można mówić o aluzji literackiej?
Później uczniowie wykonują ćw. 1 z tej samej sekcji. Prowadzący prosi, by trzy wybrane pary odczytały fragmenty Trenów Jana Kochanowskiego i kojarzące się z nimi cytaty z wierszy Władysława Broniewskiego. Wszyscy uczestnicy zajęć dyskutują nad wspólnymi cechami wierszy, a wnioski z dyskusji notują.
Uczniowie indywidualnie wykonują polecenie 1 z sekcji „Prezentacja multimedialna” i powiązane z nim ćw. 3 z sekcji „Audiobook”. Nauczyciel weryfikuje poprawność ich odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

W dyskusji podsumowującej nauczyciel może zadać następujące pytanie: jakie cechy łączą Treny Jana Kochanowskiego z wierszami autorstwa Władysława Broniewskiego poświęconymi Ance?
Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.
Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

Zaproponuj dwa obrazy korespondujące z omawianymi podczas lekcji utworami. Przygotuj uzasadnienie swojego wyboru.

Materiały pomocnicze:

Ewa Zawistowska, Dziadek Władek. O Broniewskim, Ance i rodzinie, Warszawa 2019.
Mariusz Urbanek, Broniewski. Miłość, wódka, polityka, Warszawa 2011.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja multimedialna”
do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Audiobook