Imię i nazwisko autora: Monika Piechowicz‑Kruk

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Interdyscyplinarny charakter nauk geograficznych.

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy, klasa I.

Podstawa programowa:

Wstęp

Nowa podstawa programowa do szkół ponadpodstawowych wprowadza istotne zmiany w rozumieniu funkcji i roli edukacyjnej geografii. Jej założeniem jest wykorzystanie potencjału edukacyjnego geografii w zakresie walorów poznawczych, kształcących i wychowawczych. W konstruowaniu podstawy programowej przyjęto, że głównym celem geografii jako przedmiotu szkolnego jest poznawanie własnego kraju i świata jako zintegrowanej całości, w której zjawiska i procesy przyrodnicze oraz społeczno‑ekonomiczne są ze sobą ściśle powiązane na zasadach wzajemnych uwarunkowań i zależności. Lekcje geografii powinny zatem sprzyjać rozumieniu przez ucznia istniejących powiązań i zależności w środowisku geograficznym, zarówno przyrodniczym i społeczno‑gospodarczym, jak i we wzajemnych relacjach człowiek – przyroda. Nowa podstawa programowa tworzy ramy do zdobywania wiedzy przydatnej w życiu codziennym, kształtowania szeregu umiejętności oraz pozytywnych postaw ucznia w odniesieniu do własnego kraju i środowiska, w którym żyje. Ważne jest, aby uczniowie zrozumieli sens i warunki realizacji zasad zrównoważonego rozwoju, m.in. poprzez poznawanie przykładów racjonalnego gospodarowania w środowisku, znaczenia planowania przestrzennego, poprawy jakości życia człowieka, poczucia odpowiedzialności za tworzenie ładu i piękna w miejscach swego zamieszkania. Istotnym założeniem jest także stworzenie optymalnych warunków do kształtowania umiejętności. Szkolna edukacja powinna kształtować u uczniów, kluczowe dla rozumienia wzajemnych relacji przyroda – człowiek, umiejętność określania związków i zależności zachodzących w środowisku geograficznym oraz między poszczególnymi jego elementami (przyrodniczymi, społeczno‑gospodarczymi i kulturowymi), a także:

1) prowadzenia obserwacji i pomiarów w terenie, analizowania oraz przetwarzania pozyskanych danych i formułowania wniosków na ich podstawie;

2) doboru odpowiednich metod badań geograficznych i stosowania elementarnych zasad ich prowadzenia oraz korzystania z różnych źródeł informacji geograficznej i technologii geoinformacyjnych;

3) wieloaspektowego postrzegania przestrzeni geograficznej;

4) myślenia geograficznego, tj. całościowego i syntetyzującego, a także myślenia krytycznego i twórczego;

5) formułowania hipotez, ich weryfikowania oraz rozwiązywania problemów praktycznych występujących w środowisku geograficznym;

6) oceniania oraz wartościowania zjawisk i procesów geograficznych, formułowania twierdzeń o prawidłowościach, dokonywania uogólnień i prognozowania.

Kolejnym ważnym założeniem podstawy programowej jest wykorzystanie walorów wychowawczych geografii. Dobór treści w podstawie programowej sprzyja między innymi kształtowaniu takich postaw, jak: rozumienie potrzeby racjonalnego gospodarowania w środowisku geograficznym zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, uwrażliwianie na wartość i znaczenie cennych obiektów przyrodniczych i kulturowych, należących do dziedzictwa lokalnego, regionalnego, narodowego, ponadnarodowego. Kształtowane powinny być także postawy solidarności społecznej, szacunku i empatii wobec przedstawicieli innych narodów i grup etnicznych, przyjmowania postawy patriotycznej, wspólnotowej i obywatelskiej, rozumienie pozautylitarnych wartości wybranych elementów środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz rozwijanie dociekliwości poznawczej, ukierunkowanej na poszukiwanie prawdy, dobra i piękna. W nowej podstawie programowej uwzględniono również podejście humanistyczne w geografii, podkreślające przede wszystkim aspekty odkrywania i rozumienia przez człowieka środowiska jego życia.

Treści nauczania

I. Źródła informacji geograficznej, technologie geoinformacyjne oraz metody prezentacji danych przestrzennych: obserwacje, pomiary, mapy, fotografie, zdjęcia satelitarne, dane liczbowe oraz graficzna i kartograficzna ich prezentacja. Uczeń:

1) przedstawia możliwości wykorzystywania różnych źródeł informacji geograficznej i ocenia ich przydatność.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE z 2018 r.:

1. kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

2. kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

3. kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

1. wskazuje przedmiot i cele badań geograficznych,

2. uzasadnia podział nauk geograficznych,

3. udowadnia interdyscyplinarny charakter nauk geograficznych.

Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa

Techniki i metody nauczania: burza mózgów, mini‑wykład, pogadanka, rybi szkielet, audiobook

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach, praca w grupach, plenum

Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy lub tablety

Materiały pomocnicze: karty poglądowe przygotowane przez nauczyciela, rybi szkielet

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca

Nauczyciel rozkłada zdjęcia obrazujące środowisko przyrodnicze, np. rośliny, zwierzęta, krajobraz morski, las, nad jeziorem, ale również zdjęcia z huraganem, burza, śniegiem, obrazek miasta, wsi, fabryk, pola uprawne.

Każdy uczeń losuje po jednej kartce lub obrazku. Uczeń ma za zadanie scharakteryzować wiedzę geograficzną, którą przedstawia wybrany obrazek. Nauczyciel z uczniami omawiają wylosowane obrazki.

Nauczyciel dzieli uczniów na grupy.

Nauczyciel zadaje pytanie z tematu: dlaczego mówimy o naukach geograficznych, a nie geografii?

Uczniowie metodą burzy mózgów odpowiadają na to pytanie, uzasadniając swoją odpowiedź. Mogą robić notatki na kartkach A4 i zapisywać swoje argumenty. Nauczyciel prosi, aby grupy przedstawiły swoje argumenty i zapisuje je na tablicy. Podsumowuje rozmowę i prosi o odsłuchanie audiobooka.

Faza realizacyjna

Nauczyciel dzieli uczniów w pary. Na tablicy zapisuje pytanie, na które po przeczytaniu uczniowie w parach mają odpowiedzieć na podstawie przeczytanego tekstu:

Czy zmienił się przedmiot badań geografii na przestrzeni lat? Jeśli tak to, dlaczego?

Pytania pomocnicze: Skąd się wzięła geografia? Co jest przedmiotem badań współczesnej geografii? Po zapoznaniu się z tekstem uczniowie rozmawiają w parach. Następnie na plenum wspólnie odpowiadają na wymienione pytania.

Nauczyciel wyświetla na ekranie schemat podziału nauk geograficznych według Stanisława Leszczyckiego i zadaje pytanie: z jakich dziedzin geografowie czerpią niezbędne informacje? Prosi uczniów o wybór dziedziny i podanie związanego z nią przykładu z życia codziennego.

Uczniowie podają przykłady, które następnie omawiane są na plenum.

Potem uczniowie odsłuchują audiobook z e‑materiału.

Nauczyciel dzieli uczniów na grupy i każdej grupie rozdaje kartę z rybim szkieletem.

Uczniowie w grupach na podstawie treści z audiobooka rozpisują nauki geograficzne metodą rybiego szkieletu, udowadniając tym interdyscyplinarność nauk geograficznych.

Nauczyciel zbiera prace od grup i wywiesza do prezentacji dla forum. Pyta uczniów: jak udowodniliby interdyscyplinarność nauk geograficznych? Krótkie wspólne podsumowanie.

Uczniowie wykonują indywidualnie polecenie do audiobooka i tworzą własną definicję geografii, a następnie przedstawiają swoje definicje na forum klasy.

Faza podsumowująca

Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami i wprowadza do fazy ćwiczeń na podstawie poznanego materiału. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia.

Praca domowa

Właśnie wygrałeś wielką fortunę i chcesz przeznaczyć je na rzecz człowieka i jego środowiska. Z jakich dziedzin geografii potrzebowałbyś czerpać wiedzę, żeby móc zrealizować swój projekt?

Opisz swój plan i projekt.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium: audiobook wykorzystany podczas pracy w grupach umożliwia też przydzielenie poszczególnym grupom różnych zadań, np.:

• na podstawie audiobooka jedna grupa może udowodnić interdyscyplinarność nauk,

• druga grupa zaprezentować podział nauk geograficznych,

• trzecia grupa stworzyć własną definicję geografii,

• czwarta grupa ma zaprezentować informacje o prekursorach nauk geograficznych.