Autor: Małgorzata Kosińska‑Pułka, Bożena Święch

Temat: Hołd oddany powstaniu styczniowemu w wierszu A. Asnyka W dwudziestopięcioletnią rocznicę powstania 1863 roku

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

• wyraża refleksje na temat wiersza Adama Asnyka;

• redaguje pytania dostosowane do tematyki lekcji;

• udziela odpowiedzi na zadane pytania;

• redaguje wypowiedź pisemną na temat konsekwencji klęski powstania styczniowego dla Polaków.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• odwrócona klasa.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu;

• kartki z podpisami, reprodukcje obrazów i materiałów, które nawiązują do tematu lekcji, muzyka.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się w domu z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Film edukacyjny”, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć zgodnie z zasadami klasy odwróconej. Nauczyciel wyjaśnia uczniom zasady tej metody i prosi, aby pracując z e‑materiałem, specjalizowali się w przydzielonych im zadaniach i poszukiwali źródeł tradycyjnych i online, które pomogą im poszerzyć wiedzę z wyznaczonego zakresu.
   Uczniowie dzielą się na grupy tematyczne zgodnie ze swoimi zainteresowaniami:
   I. Powstanie styczniowe (przyczyny wybuchu, przebieg).
   II. Wpływ powstania styczniowego na literaturę i sztukę.
   III. Konsekwencje historyczne powstania styczniowego.
   IV. Konsekwencje społeczne powstania styczniowego.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel przypomina uczniom zasady lekcji odwróconej. Uczniowie aranżują przestrzeń klasy tak, aby usprawnić pracę grup eksperckich; przygotowują stoliki dla czterech grup, kartki z podpisami na stolikach, wystawę reprodukcji obrazów i materiałów ze szkolnej biblioteki, które nawiązują do tematu lekcji, mogą włączyć preludium powstańcze Fryderyka Chopina lub fragment filmu Noce i dnie, w którym bohaterowie śpiewają Pieśń powstańców przy zimowym ognisku i pojawiają się powstańcze wspomnienia Bogumiła Niechcica. Nauczyciel pomaga uczniom.

Faza realizacyjna:

1. Chętna osoba głośno odczytuje wiersz Adama Asnyka „W dwudziestopięcioletnią rocznicę powstania 1863 roku”. Uczniowie dyskutują na temat wiersza: jaka jest jego tematyka, nastrój, do czego się odnosi.

2. Uczniowie na podstawie tekstu z sekcji „Przeczytaj” oraz korzystając z materiałów online (mogą w tym celu korzystać z telefonów z dostępem do internetu) zapisują na kartkach pytania, na które oczekują odpowiedzi od koleżanek i kolegów z pozostałych grup. Redagując pytania, uczniowie powinni też wykorzystywać polecenia zamieszczone w sekcjach e‑materiału.
   Przykładowe pytania:
   Grupa I
   - Dlaczego doszło do wybuchu powstania styczniowego?
   - Dlaczego powstanie zakończyło się klęską?
   - Dlaczego powstanie styczniowe zdecydowanie różniło się od listopadowego?
   Grupa II
   - Dlaczego literatura popowstańcza była przesycona pesymizmem?
   - Jaki wpływ na twórczość Adama Asnyka miało powstanie styczniowe?
   - Dlaczego – zdaniem Adama Asnyka – konieczne jest kultywowanie pamięci o przegranym powstaniu?
   - Jakie możliwe drogi wyjścia z traumy klęski nakreślił poeta w wierszu W dwudziestopięcioletnią rocznicę powstania 1863 roku?
   Grupa III
   - Dlaczego wynaradawianie było niebezpieczną konsekwencją powstania styczniowego?
   - Dlaczego powstanie przyczyniło się do całkowitej utraty autonomii Królestwa Polskiego?
   Grupa IV
   - Dlaczego powstanie styczniowe podniosło znaczenie i rolę kobiet?
   - Dlaczego klęska powstania wpłynęła na zubożenie ziemiaństwa i zdecydowała o poszukiwaniu nowych źródeł zarobkowania?

3. Nauczyciel oddaje głos grupom eksperckim, których celem jest zapoznanie pozostałych uczniów z przydzielonym grupie tematem i odpowiadanie na pytania pozostałych uczniów.

4. Kartki z pytaniami, na które już uzyskano odpowiedzi, uczniowie pozostawiają na biurku nauczyciela.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel odczytuje wybrane pytania, które zredagowali i wykorzystywali uczniowie w czasie zajęć. Omawia mocne i słabe strony pracy grup, ocenia pracę uczniów.

2. Uczniowie wykonują ćwiczenia 7 i 8 z sekcji Sprawdź się.

Praca domowa:

1. Jakie konsekwencje dla Polaków miała klęska powstania styczniowego? Weź pod uwagę zarówno aspekt materialny, jak i duchowy, o którym wspomina Adam Asnyk w wierszu W dwudziestopięcioletnią rocznicę powstania 1863 roku. Odwołaj się do kontekstu historycznego i wybranej lektury obowiązkowej. Twoja praca powinna mieć co najmniej 400 słów.

Materiały pomocnicze:

• Konstanty Gaszyński, Pieśń powstańców przy zimowym ognisku, dostępna w internecie.

• Słownik literatury polskiej XIX wieku, Wrocław 1994, s. 760–775.

Wskazówki metodyczne

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Film” do podsumowania lekcji.