Zwróć uwagę na słowa: Wpatrzone w ziemię z chłodem i rozwagą, Zrzekło się marzeń zdradliwych słodyczy, W każdym porywie z siłami się liczy, I wchodzi z prądem dziejowym w przymierza, To pokolenie, milczące i smutne. Zarzut względem młodego pokolenia odnajdziesz w dwóch ostatnich przytoczonych tu zwrotkach.

W przytoczonym fragmencie podmiot liryczny wskazuje na takie cechy pokolenia pozytywistów, jak chłodne, rozumowe podejście do kwestii niepodległości Polski, dostosowanie działań do możliwości, dążenie do wolności na drodze porozumienia i wspólnej pracy, a nie walki. Poeta zarzuca młodym pogardę dla pokolenia romantyków i lekceważenie ich zasług, co wynika z niezrozumienia motywacji tamtej generacji.

Przeanalizuj życzenia, które podmiot liryczny przekazuje „młodym rycerzom” w imieniu pokolenia romantyków. Zastanów się, dlaczego porównuje prawdę szukaną przez pozytywistów do Proteusza. Przypomnijmy, że pokolenie pozytywistów szukało wolności na drodze porozumienia i rozwoju społecznego.

Na podstawie przytoczonego fragmentu wiersza można stwierdzić, że stosunek poety do młodego pokolenia jest pozytywny. Podmiot liryczny błogosławi nowej generacji, życząc jej osiągnięcia zamierzonego celu, czyli odzyskania niepodległości na obranej przez pozytywistów drodze – porozumienia i rozwoju społecznego. Jednocześnie jako człowiek doświadczony przestrzega młodych przed zbytnią wiarą w ustalenia z zaborcą, bo są one niepewne – w każdej chwili zaborca może się wycofać z przydzielonych Polakom praw.

Porównaj romantyczny stosunek do narodowych powstań ze stosunkiem pozytywistycznym. Zastanów się, która generacja dążyła do niepodległości na drodze przewrotu, a która – na drodze naturalnej ewolucji.

Romantycy wierzyli, że niepodległość można odzyskać jedynie siłą, dlatego organizowali powstania narodowowyzwoleńcze – listopadowe i styczniowe. Niestety, obydwa te zrywy wolnościowe zakończyły się klęską. Pozytywiści obrali inną drogę – naturalnej ewolucji. Wobec zaborcy przyjęli zasadę porozumienia i częściowej współpracy, dbając jednocześnie o rozwój społeczeństwa polskiego, dzięki czemu odzyskanie wolności miało się stać możliwe.

Zwróć uwagę na wyposażenie wojenne polskich powstańców oraz liczebność ich oddziałów i porównaj je z liczebnością i organizacją armii rosyjskiej.

Jedną z istotnych przyczyn klęski powstania styczniowego była zbyt mała liczebność walczących Polaków oraz ich słabe wyposażenie wojenne. Powstańcy musieli się zmierzyć z ogromną i dobrze zorganizowaną armią rosyjską.