Autor: Piotr Mazur

Przedmiot: Filozofia

Temat: Czym jest to, co jest? Umiarkowany dualizm Arystotelesa

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, uczniowie klasy I liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji. Uczeń:

• Przeanalizujesz pojęcie substancji Arystotelesa na przykładzie domu.

• Wykażesz, na czym polega związek między pojęciami materii i formy oraz potencji i aktu u Arystotelesa.

• Wyjaśnisz, dlaczego umiarkowany dualizm Arystotelesa jest kompromisem między naturalizmem i antynturalizmem oraz wariabilizmem i statyzmem.

Cele operacyjne. Uczeń:

• zna i charakteryzuje główne dyscypliny filozoficzne, opisuje ich problematykę i posługuje się odpowiednią terminologią;

• dostrzega w poglądach filozofów paradygmaty myślowe, które są obecne w kulturze na przestrzeni wieków;

• identyfikuje różne problemy, stanowiska i nurty filozoficzne na przykładach pytań i twierdzeń filozofów.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• metoda ćwiczeń przedmiotowych;

• rozmowa kierowana;

• dyskusja;

• gra edukacyjna;

• eksperyment myślowy;

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w emateriale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia e‑materiał: „Czym jest to, co jest? Umiarkowany dualizm Arystotelesa” uczestnikom zajęć. Prosi uczniów o zapoznanie się z wiadomościami zawartymi w sekcji „Przeczytaj”, ze szczególnym uwzględnieniem czterech przyczyn. Uczestnicy zajęć mają się przygotować do lekcji, żeby brać w niej aktywny udział i odpowiadać na pytania quizowe.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel loguje się na platformie i na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika, wyświetla stronę tytułową e‑materiału. Następnie prosi wybraną osobę o odczytanie tematu lekcji oraz celów. Uczniowie wspólnie ustalają kryteria sukcesu.

2. Dyskusja wprowadzająca. Za pomocą raportu dostępnego w panelu użytkownika nauczyciel sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji. Następnie inicjuje rozmowę kierowaną na podstawie pytań zawartych we wprowadzeniu, np. pyta uczniów: czym jest dom? Czy za dom można uznać stertę cegieł? Samowolę budowlaną? Czy dom to również jego projekt, pomysł, a także wszystkie użyte do jego budowy materiały?

Faza realizacyjna:

1. Rozmowa kierowana. Omówienie treści zawartych w sekcji „Przeczytaj”. Wyjaśnienie niezrozumiałych pojęć, wyszukanie przykładów do czterech przyczyn: sprawczej, formalnej, materialnej i celowej.

2. Quiz. Nauczyciel dzieli klasę na 4‑osobowe grupy i rozpoczyna quiz, wyświetlając multimedium w zakładce „Gra edukacyjna”. Grupy odpowiadają na pytania na czas. Punkt otrzymuje grupa, która najszybciej udzieli prawidłowej odpowiedzi. Po skończonej grze następuje podliczenie punktów i omówienie pytań.

3. Eksperyment myślowy. Nauczyciel proponuje uczniom ćwiczenie polegające na wymyśleniu trzech przykładów bytów i rozpisaniu ich przyczyn w ten sposób, żeby byty między sobą łączyły się tylko i wyłącznie jedną przyczyną. Np. jeśli jako pierwszy byt wybierzemy piłkę, to przyczyną materialną tego bytu jest np. kauczuk. Niech drugi byt będzie połączony z pierwszym właśnie tą przyczyną, czyli musi być również wykonany z kauczuku, ale musi się również różnić od bytu pierwszego pozostałymi przyczynami. Czyli np. nie mogą mieć tej samej przyczyny sprawczej. Tak samo będzie w pozostałych przypadkach: między bytem drugim a trzecim oraz między trzecim a pierwszym. Nauczyciel podaje również kategorie bytów: 1. byty, które nie mieszczą się w plecaku, 2. byty zwykłe lub niezwykłe, 3. byty przydatne uczniom. Uczniowie pracują w tych samych grupach, w których przystąpili do quizu. Po wyznaczonym czasie odczytują swoje propozycje. Nauczyciel udziela im informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania uczniowie rozwiązują ćwiczenia 1‑3.

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Przygotuj komiks, w którym przedstawisz dualizm Arystotelesa.

Materiały pomocnicze:

• Wojtysiak J., Arystoteles, „Filozofuj”, 2019, nr 2 (26).

• Fearn N., Zenon i żółw. Jak myślą filozofowie, Warszawa 2001.

• Markiewicz B., Od filozofów jońskich do Pascala, Warszawa 1999.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grę edukacyjną można wykorzystać jako punkt wyjściowy do rozgrywek między grupami. Kolejnym etapem quizu może być przygotowywanie pytań dla innych grup.