Dla nauczyciela
Autor: Piotr Mazur
Przedmiot: Filozofia
Temat: Czym jest to, co jest? Umiarkowany dualizm Arystotelesa
Grupa docelowa:
III etap edukacyjny, uczniowie klasy I liceum, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.
Cele lekcji. Uczeń:
Przeanalizujesz pojęcie substancji Arystotelesa na przykładzie domu.
Wykażesz, na czym polega związek między pojęciami materii i formy oraz potencji i aktu u Arystotelesa.
Wyjaśnisz, dlaczego umiarkowany dualizm Arystotelesa jest kompromisem między naturalizmem i antynturalizmem oraz wariabilizmem i statyzmem.
Cele operacyjne. Uczeń:
zna i charakteryzuje główne dyscypliny filozoficzne, opisuje ich problematykę i posługuje się odpowiednią terminologią;
dostrzega w poglądach filozofów paradygmaty myślowe, które są obecne w kulturze na przestrzeni wieków;
identyfikuje różne problemy, stanowiska i nurty filozoficzne na przykładach pytań i twierdzeń filozofów.
Strategie nauczania:
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania:
metoda ćwiczeń przedmiotowych;
rozmowa kierowana;
dyskusja;
gra edukacyjna;
eksperyment myślowy;
Formy zajęć:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w emateriale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg zajęć:
Przed lekcją:
Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia e‑materiał: „Czym jest to, co jest? Umiarkowany dualizm Arystotelesa” uczestnikom zajęć. Prosi uczniów o zapoznanie się z wiadomościami zawartymi w sekcji „Przeczytaj”, ze szczególnym uwzględnieniem czterech przyczyn. Uczestnicy zajęć mają się przygotować do lekcji, żeby brać w niej aktywny udział i odpowiadać na pytania quizowe.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel loguje się na platformie i na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika, wyświetla stronę tytułową e‑materiału. Następnie prosi wybraną osobę o odczytanie tematu lekcji oraz celów. Uczniowie wspólnie ustalają kryteria sukcesu.
Dyskusja wprowadzająca. Za pomocą raportu dostępnego w panelu użytkownika nauczyciel sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji. Następnie inicjuje rozmowę kierowaną na podstawie pytań zawartych we wprowadzeniu, np. pyta uczniów: czym jest dom? Czy za dom można uznać stertę cegieł? Samowolę budowlaną? Czy dom to również jego projekt, pomysł, a także wszystkie użyte do jego budowy materiały?
Faza realizacyjna:
Rozmowa kierowana. Omówienie treści zawartych w sekcji „Przeczytaj”. Wyjaśnienie niezrozumiałych pojęć, wyszukanie przykładów do czterech przyczyn: sprawczej, formalnej, materialnej i celowej.
Quiz. Nauczyciel dzieli klasę na 4‑osobowe grupy i rozpoczyna quiz, wyświetlając multimedium w zakładce „Gra edukacyjna”. Grupy odpowiadają na pytania na czas. Punkt otrzymuje grupa, która najszybciej udzieli prawidłowej odpowiedzi. Po skończonej grze następuje podliczenie punktów i omówienie pytań.
Eksperyment myślowy. Nauczyciel proponuje uczniom ćwiczenie polegające na wymyśleniu trzech przykładów bytów i rozpisaniu ich przyczyn w ten sposób, żeby byty między sobą łączyły się tylko i wyłącznie jedną przyczyną. Np. jeśli jako pierwszy byt wybierzemy piłkę, to przyczyną materialną tego bytu jest np. kauczuk. Niech drugi byt będzie połączony z pierwszym właśnie tą przyczyną, czyli musi być również wykonany z kauczuku, ale musi się również różnić od bytu pierwszego pozostałymi przyczynami. Czyli np. nie mogą mieć tej samej przyczyny sprawczej. Tak samo będzie w pozostałych przypadkach: między bytem drugim a trzecim oraz między trzecim a pierwszym. Nauczyciel podaje również kategorie bytów: 1. byty, które nie mieszczą się w plecaku, 2. byty zwykłe lub niezwykłe, 3. byty przydatne uczniom. Uczniowie pracują w tych samych grupach, w których przystąpili do quizu. Po wyznaczonym czasie odczytują swoje propozycje. Nauczyciel udziela im informacji zwrotnej.
Faza podsumowująca:
W ramach podsumowania uczniowie rozwiązują ćwiczenia 1‑3.
Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
Praca domowa:
Przygotuj komiks, w którym przedstawisz dualizm Arystotelesa.
Materiały pomocnicze:
Wojtysiak J., Arystoteles, „Filozofuj”, 2019, nr 2 (26).
Fearn N., Zenon i żółw. Jak myślą filozofowie, Warszawa 2001.
Markiewicz B., Od filozofów jońskich do Pascala, Warszawa 1999.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Grę edukacyjną można wykorzystać jako punkt wyjściowy do rozgrywek między grupami. Kolejnym etapem quizu może być przygotowywanie pytań dla innych grup.