Scenariusz zajęć

Autor: Marta Wróbel, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Badanie właściwości sorpcyjnych gleby

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XXII. Elementy ochrony środowiska. Uczeń:

1) tłumaczy, na czym polegają sorpcyjne właściwości gleby w uprawie roślin i ochronie środowiska; opisuje wpływ pH gleby na wzrost wybranych roślin; planuje i przeprowadza badanie kwasowości gleby oraz badanie właściwości sorpcyjnych gleby.

Zakres rozszerzony

XXII. Elementy ochrony środowiska. Uczeń:

1) tłumaczy, na czym polegają sorpcyjne właściwości gleby w uprawie roślin i ochronie środowiska; opisuje wpływ pH gleby na wzrost wybranych roślin; planuje i przeprowadza badanie kwasowości gleby oraz badanie właściwości sorpcyjnych gleby.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• definiuje sorpcyjne właściwości gleby;

• charakteryzuje rodzaje sorpcji;

• planuje i przeprowadza badanie kwasowości gleby;

• planuje i przeprowadza badanie właściwości sorpcyjnych gleby.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• metoda lekcji odwróconej;

• dyskusja dydaktyczna;

• audiobook;

• eksperyment chemiczny;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• tarcza strzelnicza.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• mapa miejscowości;

• rzutnik multimedialny.

Przed lekcją:

W ramach metody lekcji odwróconej – zadaniem uczniów jest zapoznanie się z treściami zawartymi w e‑materiale dotyczącymi tematu w zakładce blok tematyczny, odsłuchanie audiobooka oraz ułożenie pytań do nowych treści. Uczniowie mają również pobrać próbki ok. 250 gramów gleby z dowolnie wybranego przez siebie miejsca (przydomowy ogród, las, użytek rolny, teren nadrzeczny, itd.) i przyniesienie ich na lekcję.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału.

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: „Jakie czynniki wpływają na właściwości sorpcyjne gleb”?

Faza realizacyjna:

1. Metoda lekcji odwróconej. Uczniowie mieli za zadanie zapoznać się z treściami zawartymi w e‑materiale oraz odsłuchać audiobooka, dotyczącego sorpcji glebowej, do którego następnie mieli ułożyć pytania. W związku z tym zadają sobie nawzajem pytania i udzielają odpowiedzi, pozostali uczniowie i nauczyciel weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi. Jeżeli pojawiają się wątpliwości, nauczyciel stanowi wsparcie i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

2. Eksperyment chemiczny – „Badanie pH gleby oraz właściwości sorpcyjnych gleby”. Uczniowie wypakowują przyniesione próbki gleby. Nauczyciel rozwiesza na tablicy mapę miasta lub wyświetla ją przez rzutnik/tablicę interaktywną i prosi o zaznaczenie na niej magnesem/karteczką samoprzylepną/pisakiem miejsc pobrania przez uczniów próbek gleby. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy – tak, żeby w każdej grupie znalazł się możliwie najbardziej różnorodny zestaw gleb oraz rozdaje karty pracy. Teraz uczniowie wykorzystają wiedzę zdobytą w e‑materiale oraz multimedium bazowym. Uczniowie wybierają odpowiednie szkło, sączki, papierki wskaźnikowe do badań pH, pojemniki z atramentem i przechodzą do przeprowadzenia eksperymentu wg instrukcji opisanej w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj”. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, rysują schemat doświadczenia, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Uczniowie z każdej grupy wyciągają wnioski uwzględniające lokalizację pobrania próbek, różnice w parametrach poszczególnych próbek. Po zakończeniu pracy liderzy prezentują efekty pracy poszczególnych grup.

3. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel dzieli tablicę na dwie części: zalety i wady sorpcji glebowej. Uczniowie podają swoje propozycje, które zapisują na tablicy. Pozostali uczniowie przepisują do zeszytów.

2. Tarcza strzelnicza. Celem tej metody jest bardzo szybkie uzyskanie informacji zwrotnej. Uczniowie na tarczy strzelniczej, zawieszonej w sali lekcyjnej, z użyciem cenek, zaznaczają w skali od 0 do 10 swoje „strzały”. Koło można podzielić na części, w których oceniać można różne aspekty pracy, np. przydatność, atrakcyjność, stopień trudności materiału, zaangażowanie uczniów, zainteresowanie tematem, stopień opanowania zagadnienia wynikający z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji, itp. Nauczyciel może odnieść się do tego ogólnie w ramach podsumowania.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Audiobooka uczniowie powinni wykorzystać przygotowując się do zajęć lub mogą go użyć podczas lekcji powtórzeniowej. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą skorzystać z medium jako uzupełnienie luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje karteczki samoprzylepne/magnesy/pisaki.

2. Nauczyciel przygotowuje planszę z tarczą strzelniczą oraz cenki dla uczniów.

3. Doświadczenie chemiczne: „Badanie pH gleby oraz właściwości sorpcyjnych gleby”.

Szkło i sprzęt laboratoryjny: zlewki, lejki, waga, lupy i/lub mikroskopy, sączki, probówki, statyw do probówek, bagietki szklane, pehametr Helliga.

Odczynniki chemiczne: próbki gleby, piasek, atrament, woda destylowana, odczynnik Helliga.

Instrukcja wykonania: opisana w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj”.

4. Karta pracy ucznia: