Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Cyprian Norwid – „sztukmistrz” nie tylko słowa

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • wyjaśnia, dlaczego określa się Cypriana Norwida jako „sztukmistrza”,

  • poznaje przykłady twórczości plastycznej Cypriana Norwida,

  • wskazuje podobieństwa między poetyką Norwida a jego dziełami plastycznymi,

  • wyjaśnia, na czym polega romantyczna zasada korespondencji sztuk.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego;

  • praca w parach.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.
    Uwaga: nauczyciel przygotowuje cztery komplety wydruków z wierszami Norwida. Będą potrzebne podczas pracy w grupach z multimedium „Galeria interaktywna”.

  2. Przekład intersemiotyczy. Chętni uczniowie przygotowują interpretację utworu poetyckiego w e‑materiale: Lapidaria, wykorzystując wybrane środki artystycznego wyrazu (np. grafika, kolaż, impresja muzyczna, film).

Faza wprowadzająca:

  1. Wyświetlenie na tablicy tematu i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.

  2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: nauczyciel pyta uczniów, z jaką tematyką kojarzy im się twórczość Norwida. Przypomina, na czym polega poetycki sposób obrazowania charakterystyczny dla tego poety. Pyta także uczniów o ich refleksje na temat grafik Norwida zamieszczonych w bloku tekstowym lekcji. Uczniowie wymieniają się swoimi uwagami, dyskutują. Następnie nauczyciel zadaje pytanie: kim jest sztukmistrz? Jakie skojarzenia wywołuje to pojęcie? Uczniowie notują swoje spostrzeżenia na tablicy, w formie mapy skojarzeń.

Faza realizacyjna:

  1. Prezentacje uczniów. Część właściwa lekcji zaczyna się od prezentacji efektów pracy w domu wybranych uczniów. Pozostali uczniowie zadają pytania prezentującym oraz uzupełniają informacje.

  2. Praca z multimedium. Uczniowie zapoznają się z treścią medium w sekcji „Audiobook”. Tworzą notatkę podsumowującą nową wiedzę. Następnie wykonują polecenie: 1, 2 i 3.

  3. Uczestnicy zajęć dzielą się na 4 grupy. Zapoznają się z galerią zdjęć interaktywnych, a następnie wykonują w zespołach polecenie 1. Przedstawiciele grup prezentują propozycje odpowiedzi. Uczniowie dyskutują, ustalają wspólne wnioski.

  4. Nauczyciel rozdaje każdej z grup zestaw wierszy Cypriana Norwida. Zespoły przystępują do opracowania polecenia 2 z sekcji „Galeria zdjęć interaktywnych”. Liderzy prezentują odpowiedzi. Nauczyciel ocenia pracę grup.

Faza podsumowująca:

  1. W podsumowaniu lekcji uczniowie wspólnie interpretują przesłanie wiersza Cypriana Norwida. Nauczyciel poleca: Wyjaśnijcie, jak rozumiecie słowa Cypriana Norwida o plastyce zawarte we fragmencie wiersza Lapidaria.

Praca domowa:

  1. Opisz grafikę Solo, wykorzystując do tego informacje o Cyprianie Norwidzie jako „sztukmistrzu” nie tylko słowa.

Materiały pomocnicze:

  • Aleksandra Okopień‑Sławińska, Semantyka wypowiedzi poetyckiej, Kraków 2001.

  • Anna Borowiec, „Studia Norwidiana” 2009–2010, nr 27–28.

  • Aleksandra Melbechowska‑Luty, Sztukmistrz. Kilka uwag o symbiozie sztuk w twórczości Cypriana Norwida, „Teksty Drugie” 2000, nr 5.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Galeria zdjęć interaktywnych” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.

Galeria zdjęć interaktywnych