Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Nad Niemnem jako powieść o zakorzenieniu

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);
6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;
7) odróżnia dyskusję od sporu i kłótni;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Lektura uzupełniająca
20) Eliza Orzeszkowa, Nad Niemnem;
Zakres rozszerzony
Zalecane dzieła teatralne i filmowe
11) Nad Niemnem, reż. Zbigniew Kuźmiński;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • wyjaśnia, czym jest zakorzenienie i wykorzenienie;

  • bierze udział w dyskusji;

  • podaje różne perspektywy widzenia rzeki;

  • omawia, który bohater powieści jest najbardziej związany z otoczeniem, w którym żyje;

  • tworzy wypowiedź argumentacyjną na zadany temat.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja;

  • metoda kosza i walizki;

  • mapa myśli.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o wysłuchanie reportażu Teresy Siedlarowej W Bohatyrowiczach nad Niemnem z 1989 roku.
    https://ninateka.pl/vod/rozmowy/kilka-slow-o-kobietach-eliza-orzeszkowa-finezje-literackie-3-5/

  2. Po wysłuchaniu reportażu uczniowie przygotowują krótką wypowiedź na temat przywiązania do swojego miejsca na ziemi.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel pyta uczniów, z czym kojarzą słowa zakorzenie i wykorzenienie. Wysłuchuje odpowiedzi uczniów i dopowiada brakujące informacje.

  2. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał Nad Niemnem jako powieść o zakorzenieniu. Uczestnicy zajęć zapoznają się z fragmentami utworu zamieszczonymi w e‑materiale (dla przypomnienia jego treści). Przygotowują się do omówienia tekstu.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel rozpoczyna dyskusję związaną ze słowami Czesława Miłosza: Człowiek musi być zakorzeniony nie tylko we własnej małej wspólnocie, ale także w historycznej przeszłości. Prosi uczniów o podawanie argumentów na uzasadnienie własnego stanowiska, a sam moderuje przebieg dyskusji.

  2. Uczniowie wspólnie z nauczycielem analizują mapę myśli. Następnie uczniowie w parach wykonują polecenia 1 i 2. Przedstawiciel pary odczytuje rozwiązanie.

  3. Uczniowie zapoznają się z grafiką interaktywną. Wynotowują różne perspektywy widzenia rzeki, które pisarka utrwaliła w swojej powieści. Następnie określają, w jakiej poetyce została opisana rzeka.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel zadane pytanie: Który bohater powieści Elizy Orzeszkowej jest według ciebie najbardziej związany z otoczeniem, w którym żyje? Sformułuj odpowiedź na pytanie. Przywołaj cytat, który będzie obrazował twój wybór.

  2. Nauczyciel odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Zadaje również pytania podsumowujące i prosi wybranych uczniów o odpowiedzi.

  3. Nauczyciel przeprowadza podsumowanie metodą kosza i walizki. Rozdaje uczniom kartki w dwóch kolorach (np. zielony i żółty). Na zielonych kartkach uczniowie zapisują informacje i umiejętności, które uznali podczas lekcji za cenne, przydatne. Na żółtych – zbędne. Nauczyciel odczytuje refleksje uczniów.

Praca domowa:

  1. Uczniowie wykonują polecenie 3 z sekcji „Mapa myśli”: Czy wszyscy bohaterowie Nad Niemnem czują silny związek z miejscem, w którym żyją? Wskaż przykłady postaci, które deprecjonują rolę tradycji i wartości narodowych. Zacytuj odpowiednie fragmenty powieści.

  2. Ćwiczenie 2 z sekcji „Grafika interaktywna”. Napisz wypowiedź argumentacyjną na temat: „Czy problem zakorzenienia ma znaczenie dla współczesnego człowieka?”. Odnieś się do powieści Nad Niemnem, zamieszczonego w lekcji cytatu z Historii literatury polskiej Czesława Miłosza oraz własnych przemyśleń. Twoja wypowiedź powinna liczyć co najmniej 200 wyrazów.

Materiały pomocnicze:

  • https://ninateka.pl/vod/rozmowy/kilka-slow-o-kobietach-eliza-orzeszkowa-finezje-literackie-3-5/

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Mapa myśli”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Grafika interaktywna