Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Oligarchizacja życia politycznego, wpływy obce i kryzys ustrojowy Rzeczypospolitej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje czynniki sprzyjające rozwojowi anarchii w Rzeczypospolitej;

• tłumaczy znaczenie takich pojęć jak oligarchia szlachecka i klientelizm;

• wyjaśnia okoliczności elekcji Augusta II Wettina na tron Rzeczypospolitej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Oligarchizacja życia politycznego, wpływy obce i kryzys ustrojowy Rzeczypospolitej”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Ilustracja interaktywna” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

2. Chętni lub wybrani uczniowie przygotowują prezentację na podstawie informacji zawartych w sekcji „Przeczytaj” oraz pierwszym multimedium.

Faza wstępna:

1. Przybliżenie przez nauczyciela wyświetlonych na tablicy: tematu i celów lekcji. Określenie wiążących dla uczniów kryteriów sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel, przy użyciu dostępnego w panelu użytkownika raportu, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem.
   Nauczyciel poleca uczniom, aby zgłaszali swoje propozycje pytań do wspomnianego tematu. Jedna osoba może zapisywać je na tablicy. Gdy uczniowie wyczerpią swoje pomysły, a pozostały jeszcze jakieś ważne kwestie do poruszenia, nauczyciel uzupełnia informacje.

Faza realizacyjna:

1. Prezentacje uczniów. Część właściwa lekcji zaczyna się od prezentacji efektów pracy w domu wybranych uczniów. Pozostali uczniowie zadają pytania prezentującym oraz uzupełniają informacje.

2. Nauczyciel podkreśla, że zastosowanie pojęcia oligarchii w odniesieniu do państwa polsko‑litewskiego budzi kontrowersje. Poleca, aby uczniowie dobrali się w cztero- lub pięcioosobowe grupy i w takich zespołach przygotowali odpowiedź do polecenia 2 z pierwszego multimedium („Ilustracja interaktywna”): „W polskiej historiografii funkcjonują dwa odmienne poglądy na temat tego, czy w Polsce wykształciła się oligarchiczna forma rządów. Przedstaw kryteria, na które powołują się przeciwnicy tego poglądu”. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź.

3. Praca z drugim multimedium („Film + Sprawdź się”). Nauczyciel odtwarza uczniom film omawiający czynniki, które przyczyniły się do odsunięcia szlachty od współrządzenia państwem. Uczniowie wynotowują najważniejsze ich zdaniem informacje, a następnie samodzielnie przygotowują odpowiedź do polecenia 2: „Wymień czynniki, które wpłynęły na utratę przez średnią szlachtę wpływów i możliwości współrządzenia krajem. Który z nich twoim zdaniem odegrał najistotniejszą rolę? Uzasadnij odpowiedź”. Chętni uczniowie przedstawiają swoje odpowiedzi, dyskutują nad zgłoszonymi propozycjami.

4. Nauczyciel, nawiązując do polecenia 3, zadaje uczniom pytanie: Dlaczego i w jaki sposób państwa sąsiadujące z Rzecząpospolitą miały możliwość ingerencji w jej politykę wewnętrzną? Co chciały w ten sposób osiągnąć? Uczniowie przedstawiają swoje propozycje, nauczyciel w razie potrzeby dopowiada ważne informacje.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania uczniowie w parach wykonują ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Film + Sprawdź się”.

2. Na koniec zajęć nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy interaktywnej lub przy użyciu rzutnika temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście wyświetlonych treści prosi uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach nauczyłem się/nauczyłam się…

Praca domowa:

1. Wykonaj polecenie 3 z sekcji „Ilustracja interaktywna”: „Przedstaw przejawy słabnięcia międzynarodowej pozycji Polski w drugiej połowie XVII w.”.

2. Wykonaj ćwiczenia 3 i 4 z sekcji „Film + Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

J. Staszewski, August II Mocny, Wrocław 1998.

W. Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991.

Wielka historia Polski, t. 1–10, Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016.

Historia Polski 1648–1764. Wybór tekstów, oprac. B. Baranowski, J. Bartyś, J. Michalski, Warszawa 1956.

Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 20, Ustrój Polski w XVI–XVIII wieku, oprac. W. Szczygielski, Warszawa 1960.

Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, cz. 2, S. Ochmann, K. Matwijowski, Wrocław 1982.

Wskazówki metodyczne:

Oba multimedia mogą być wykorzystane jako forma powtórki dla uczniów i wprowadzenie do tematów związanych z upadkiem Rzeczypospolitej i rozbiorami.