Dla nauczyciela

Autor: Piotr Mazur

Przedmiot: filozofia

Temat: Parmenides i początki szkoły elejskiej

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, uczniowie liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

I. Pojęcie filozofii. Uczeń:

2) wymienia i charakteryzuje ważniejsze dyscypliny filozofii: metafizyka (ontologia), epistemologia, etyka, filozofia przyrody, antropologia filozoficzna, teologia filozoficzna, filozofia piękna i sztuki (estetyka), filozofia polityki.

III. Pierwsze spory filozoficzne. Uczeń:

2) dyskutuje na temat „czy rzeczywistość w swej istocie jest zmienna, czy niezmienna?”, przedstawiając argumenty na rzecz wariabilizmu (Heraklit) oraz statyzmu (eleaci);

3) dostrzega w rozumowaniach eleatów zalążek procedury dowodzenia (Parmenides) oraz argumentacji typu reductio ad absurdum (paradoksy Zenona z Elei).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

  • kompetencje cyfrowe,

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele lekcji. Uczeń:

  • analizuje procedury dowodzenia Parmenidesa;

  • charakteryzuje początki szkoły elejskiej;

  • stosuje zasadę niesprzeczności;

  • wyjaśnia koncepcję parmenidejskiego bytu.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • rozpoznaje wpływ starożytnej filozofii greckiej na europejską kulturę późniejszych epok, a zwłaszcza na literaturę piękną, naukę i religię;

  • zna i charakteryzuje główne dyscypliny filozoficzne, opisuje ich problematykę i posługuje się odpowiednią terminologią;

  • rozpoznaje znaczenie filozofii jako istotnej części dziedzictwa kultury śródziemnomorskiej;

  • rozpoznaje związki między filozofią a innymi działami kultury europejskiej, zwłaszcza między filozofią a sztuką (w tym literaturą piękną), religią i nauką.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • analiza i interpretacja tekstów;

  • metoda ćwiczeń przedmiotowych;

  • dyskusja;

  • praca z materiałami multimedialnymi.

Formy zajęć:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

  1. Nauczyciel przedstawia temat i cele lekcji. Wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

  2. Rozmowa kierowana. Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na różnorodne sposoby wyjaśniania pojęć filozoficznych i zadaje uczniom pytanie: co to jest byt? Zapisanie propozycji uczniów na tablicy i omówienie ich.

  3. Nauczyciel przedstawia uczniom biografię Parmenidesa. Może to zrobić również wybrany przed lekcją uczeń.

Faza realizacyjna

  1. Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału (zakładka „Przeczytaj”).

  2. Nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy. Uczniowie na podstawie lekcji tworzą plakat dotyczący dwóch dróg poznania: drogi prawdy (aletheia) i drogi mniemań (doksa). Prezentacja i omówienie efektów pracy poszczególnych grup.

  3. Uczniowie pracują w grupach – tworzą przykłady zdań zgodnie z zasadą niesprzeczności. Prezentacja i omówienie efektów pracy poszczególnych grup.

  4. Uczniowie w parach zapoznają się z animacją, która prezentuje koncepcję parmenidejskiego bytu. Następnie sporządzają notatki, które posłużą do opisania koncepcji bytu oraz umożliwią wypisane jego właściwości. Prezentacja i omówienie efektów pracy poszczególnych par.

Faza podsumowująca

  1. Jako podsumowanie lekcji uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne nr 6‑8.

  2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa

  1. Zinterpretuj poniższą myśl Parmenidesa, korzystając z wiedzy zdobytej podczas lekcji.

Tylko ta jedna opowieść 
O drodze, że jest pozostaje. Na niej są bardzo liczne 
Oznaki tego, że byt niezrodzony jest też niezniszczalny, 
Całkowity oraz jedyny, niewzruszony oraz doskonały. 
Nie był kiedyś ni będzie, gdyż teraz jest razem wszystek. 
Jeden, rozciągły. Bo jakiż rodowód szukałbyś dla niego? 
Jakże i skąd miałby wyróść ? Otóż nie pozwolę mówić tobie 
I myśleć, że z niebytu, gdyż ani wyrazić, ani zrozumieć 
Nie można owego nie jest. Jakiż to przymus by go skłonił 
Z nicości poczynając, prędzej czy później, się narodzić?

(Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej, t. 1, Lublin 1999, s. 143.)

Materiały pomocnicze:

  • Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej, t. 1, Lublin 1999.

  • Barbara Markiewicz, Od filozofów jońskich do Pascala, Warszawa, 1999.

  • Nicholas Fearn, Zenon i żółw. Jak myślą filozofowie, Warszawa, 2007.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Nauczyciel może wykorzystać schemat interaktywny do podsumowania lekcji.

Sprawdź się