Dla nauczyciela

Scenariusz zajęć

Autor: Alicja Kasińska

Przedmiot: biologia

Temat: Tkanka łączna właściwa

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
V. Budowa i fizjologia człowieka.
1. Podstawowe zasady budowy i funkcjonowania organizmu człowieka. Uczeń:
1) rozpoznaje tkanki zwierzęce na preparacie mikroskopowym, na schemacie, mikrofotografii, na podstawie opisu i wykazuje związek ich budowy z pełnioną funkcją;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
XI. Funkcjonowanie zwierząt.
1. Podstawowe zasady budowy i funkcjonowania organizmu zwierzęcego. Uczeń:
1) rozpoznaje tkanki zwierzęce na preparacie mikroskopowym, na schemacie, mikrofotografii, na podstawie opisu i wykazuje związek ich budowy z pełnioną funkcją;
2) przedstawia znaczenie połączeń międzykomórkowych w tkankach zwierzęcych;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

  • porównuje zasadnicze typy tkanek łącznych występujących u zwierząt i człowieka;

  • określa lokalizację tkanek łącznych w organizmie człowieka;

  • rozpoznaje różne rodzaje tkanki łącznej właściwej na preparatach mikroskopowych i ilustracjach;

  • wykazuje związek budowy tkanek łącznych właściwych z ich budową i pełnioną funkcją.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm;

  • IBSE (nauczanie przez dociekanie naukowe).

Metody i techniki nauczania:

  • analiza materiałów źródłowych;

  • obserwacja mikroskopowa;

  • doświadczenie;

  • prezentacja;

  • pogadanka.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • mikroskopy świetlne;

  • preparaty mikroskopowe tkanek łącznych właściwych;

  • duże arkusze papieru;

  • kolorowe pisaki.

Przed lekcją

Nauczyciel przygotowuje stanowiska z mikroskopowaniem i preparaty mikroskopowe różnych rodzajów tkanki łącznej właściwej (siateczkowej, włóknistej luźnej, włóknistej zbitej, tłuszczowej) oraz papier i pisaki do wykonania plakatów.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie pochodzenia tkanek łącznych.

  2. Nauczyciel stawia pytanie kluczowe: „Jak sądzicie, skąd pochodzi nazwa »tkanka łączna«? Co sugeruje?”. Uczniowie podają skojarzenia związane z tym pojęciem.

  3. Nauczyciel przedstawia cele lekcji i prosi uczniów o przeczytanie wstępu do e‑materiału, którego treść wprowadzi ich w temat właściwości tkanek łącznych oraz uświadomi im znaczenie dla zdrowia człowieka kolagenu – głównego składnika tkanki łącznej właściwej.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel zadaje pytania: „Jak zbudowane są tkanki łączne? Jakie elementy wchodzą w ich skład?”. Prezentuje na tablicy interaktywnej ilustrację przedstawiającą schemat tkanki łącznej. Uczniowie indywidualnie analizują ilustrację, chętni wymieniają poszczególne składniki budowy tkanki.

  2. Nauczyciel prosi uczniów o wyszukanie w e‑materiale informacji szczegółowych na temat składników tkanki łącznej właściwej. Uczniowie w parach ustalają odpowiedź: jedna osoba wyszukuje informacje o typach komórek tkanki łącznej, druga o rodzajach włókien białkowych, a następnie wymieniają się informacjami. Po wykonaniu zadania wskazani przez nauczyciela uczniowie prezentują wyniki pracy.

  3. Uczniowie przeprowadzają obserwacje mikroskopowe tkanek łącznych właściwych i porównują obraz spod mikroskopu z ilustracjami w e‑materiale. Określają cechy budowy, dzięki którym można zidentyfikować tkanki. Wykonują w zeszycie schematyczny rysunek obserwowanych preparatów. Następnie ustalają lokalizację tkanek w organizmie, wykorzystując do tego grafikę interaktywną.

  4. Uczniowie formułują wnioski dotyczące związku miejsca występowania tkanki z pełnionymi przez nią funkcjami. Chętne osoby prezentują po jednym wniosku, poddając go ocenie koleżeńskiej. Na zakończenie uczniowie porównują wyniki prac z opisem funkcji tkanek w e‑materiale.

  5. Uczniowie w małych grupach (4–5‑osobowych) projektują doświadczenie wykazujące cechy charakterystyczne dla ścięgien zbudowanych z tkanki łącznej. Wyniki prac prezentują w formie plakatu.

  6. Nauczyciel ocenia zaprezentowane na plakatach propozycje doświadczeń pod kątem zachowania procedury badawczej, możliwości ich przeprowadzenia oraz ich trafności.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie wykonują ćwiczenia nr 1–7 oraz polecenie nr 1 odnoszące się do grafiki interaktywnej.

  2. Nauczyciel ocenia pracę uczestników zajęć.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenie nr 8.

Dla chętnych: polecenie nr 4.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej:

Nauczyciel wykorzystuje grafikę interaktywną w fazie realizacyjnej do określenia lokalizacji różnych rodzajów tkanki łącznej właściwej oraz jako podsumowanie pracy uczniów i utrwalenie nabytej wiedzy. Uczniowie, wykonując polecenie nr 4, przetwarzają informacje nabyte podczas lekcji i poszerzają ich zakres. Ćwiczą także umiejętności kluczowe.

Grafikę interaktywną można również wykorzystać podczas realizacji lekcji dotyczących budowy szkieletu człowieka oraz budowy i funkcji skóry.

Sprawdź się