Autorka: Monika Spławska‑Murmyło

Przedmiot: język polski

Temat: Jak obronić się przed niechcianym wpływem innych ludzi?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację.

II. Kształcenie językowe.

3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:

3) rozpoznaje i określa funkcje tekstu (informatywną, poetycką, metajęzykową, ekspresywną, impresywną – w tym perswazyjną);

8) rozróżnia pojęcia manipulacji, dezinformacji, postprawdy, stereotypu, bańki informacyjnej, wiralności; rozpoznaje te zjawiska w tekstach i je charakteryzuje.

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

2) wskazuje i rozróżnia cele perswazyjne w wypowiedzi literackiej i nieliterackiej;

5) rozróżnia typy argumentów, w tym argumenty pozamerytoryczne (np. odwołujące się do litości, niewiedzy, groźby, autorytetu, argumenty ad personam).

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki.

IV. Samokształcenie. Uczeń:

2) porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

3) korzysta z literatury naukowej lub popularnonaukowej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• odczytuje główną myśl tekstu naukowego;

• wyszukuje i selekcjonuje informacje w tekście;

• definiuje pojęcia związane z wpływem społecznym;

• wyjaśnia, w jaki sposób środki perswazji oddziałują na odbiorcę.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

Metody i techniki nauczania:

• metoda ćwiczeń przedmiotowych;

• mapa myśli;

• elementy dramy.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/ tablica, pisak/ kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

Tydzień przed lekcją nauczyciel wybiera uczniów, którzy przygotują krótką scenkę do odegrania na podstawie książki Roberta Cialdiniego. Może to być następująca sytuacja opisana w rozdziale 1:

Miejsce: sklep z konfekcją męską.
Czas: lata 30. XX w.

Osoby: Sid – sprzedawca, Harry – jego brat na zapleczu sklepu, klienci.

Faza wstępna

1. Przedstawienie celu i tematu zajęć.

2. Prezentacja przygotowanej przez uczniów scenki. Wybrany lub chętny uczeń komentuje sytuację w kontekście wywierania wpływu na innych. Określa, co się wydarzyło, jaki sposób manipulacji wykorzystywali Sid i Harry, jakie były reakcje klientów sklepu.

3. Mapa myśli. Nauczyciel pisze na tablicy słowo MANIPULACJA i prosi uczniów o zapisanie skojarzeń. Może zadać im pytania pomocnicze, np.

• Kto manipuluje?

• W jakich sytuacjach?

• W jakim celu?

• Co robi, żeby osiągnąć swój cel?

• Czy zostaliście kiedyś zmanipulowani albo czy poddaliście kogoś manipulacji? Co wtedy czuliście?

Faza realizacyjna

1. Wybrany przed lekcją uczeń prezentuje sylwetkę Roberta Cialdiniego i jego książkę. W swojej prezentacji powinien także powiedzieć, co go zaciekawiło w pracy badacza.

2. Nauczyciel pyta uczniów, jakie reguły rządzące naszym zachowaniem zapamiętali z prezentacji kolegi lub koleżanki. Zapisanie nazw wszystkich sześciu zasad na tablicy.

3. Praca w grupach: drama. Prowadzący lekcję dzieli klasę na sześć grup – tyle, ile reguł opisuje Cialdini w swojej książce. Każdy zespół otrzymuje do opracowania jedną zasadę. Zadaniem uczniów jest przyswoić informacje zawarte w e‑materiale dotyczące danej reguły oraz przygotować scenkę z podziałem na role, ilustrującą działanie opisanego mechanizmu i sposób obrony przed manipulacją.

4. Prezentacja scenek uczniów wraz z omówieniem. Zwrócenie uwagi na postawę osoby broniącej się przed niechcianym wpływem. Nauczyciel prosi uczniów o nazwanie uczuć towarzyszących aktorom.

5. Wysłuchanie fragmentów tekstu Cialdiniego w e‑materiale (audiobook). Wspólne omówienie przykładów. Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia interaktywne nr 3, 4 i 5. Nauczyciel sprawdza poprawność odpowiedzi i udziela informacji zwrotnej.

6. Uczniowie wracają do informacji zebranych na początku lekcji (mapa myśli). Na podstawie swojej wiedzy i doświadczenia z lekcji wykonują ćwiczenie nr 6 (definicja manipulacji).

7. Realizacja zadań interaktywnych wskazanych przez nauczyciela.

Faza podsumowująca

1. Jako podsumowanie lekcji uczniowie, odnosząc się do tematu zajęć, tworzą listę zachowań: jak obronić się przed niechcianym wpływem innych ludzi.

2. Chętny lub wybrany uczeń podsumowuje lekcję.

Praca domowa:

Prowadź przez tydzień obserwacje w zeszycie. Zapisuj to, co zauważysz wokół siebie: kto manipuluje, kim, jakich mechanizmów opisanych przez Robeta Cialdiniego używa. Zapisz notatkę ze swoich obserwacji.

Materiały pomocnicze:

Robert Aronson, Psychologia społeczna, Poznań 2012.
Andrzej Batko, Sztuka perswazji, czyli język wpływu i manipulacji, Gliwice 2011.
Marshall B. Rosenberg, Porozumienie bez przemocy. O języku życia, Warszawa 2003.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Audiobook można wykorzystać również jako materiał dla uczniów do przygotowania przez nich przed lekcją scenek dramowych lub innych przykładów manipulacji i prób wpływu na zachowanie ludzi.