Autor: Małgorzata Kosińska‑Pułka

Przedmiot: język polski

Temat: Geneza i cechy stylu rokokowego.

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945 – 1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

3) rozpoznaje w utworach cechy prądów literackich i artystycznych oraz odczytuje ich funkcje.

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi.

2) rozumie zróżnicowanie składniowe zdań wielokrotnie złożonych, rozpoznaje ich funkcje w tekście i wykorzystuje w budowie wypowiedzi o różnym charakterze;

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

1) rozróżnia pojęcie stylu i stylizacji, rozumie ich znaczenie w tekście;

6) rozpoznaje rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja, stylizacja środowiskowa, biblijna, mitologiczna itp.) oraz określa ich funkcje w tekście;

2) analizuje strukturę tekstu; odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:

3) rozpoznaje i określa funkcje tekstu (informatywną, poetycką, metajęzykową, ekspresywną, impresywną – w tym perswazyjną);

4) rozpoznaje zjawiska powodujące niejednoznaczność wypowiedzi (homonimie, anakoluty, elipsy, paradoksy), dba o jasność i precyzję komunikatu.

III. Tworzenie wypowiedzi.

Elementy retoryki.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

Zakres rozszerzony

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) analizuje strukturę eseju; odczytuje zawarte w nim sensy, sposób prowadzenia wywodu, charakterystyczne cechy stylu;

5) rozpoznaje i charakteryzuje główne style w architekturze i sztuce.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• poznaje reprezentatywne dzieła sztuki rokokowej;

• charakteryzuje motywy i symbole malarstwa rokokowego;

• charakteryzuje cechy stylu rokokowego w literaturze;

• rozpoznaje i analizuje stylistykę rokokową w wierszu Franciszka Dionizego Kniaźnina.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• metoda poglądowa;

• rozmowa kontrolowana;

• metoda ćwiczeń przedmiotowych;

• praca z tekstem literackim;

• analiza i analiza porównawcza;

• gry i zabawy edukacyjne.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego;

• samokształcenie.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/ tablica/ kartka papieru, pisak/ kreda;

• rekwizyty (muszle, kwiaty, wstążki...)

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Nauczyciel rozsypuje na biurku liczne okazy muszli i inne rekwizyty przyniesione na lekcję (róże, falbanki, koronki, wstążki). Wskazani uczniowie wybierają jedną muszlę i opisują jej kształt. Używają różnych określeń. Dobierają do wybranego okazu muszli inny rekwizyt, który ich zdaniem ma podobne kształty. Swoją odpowiedź uzasadniają. Budują zdania oznajmujące.

2. Uczniowie opisują kształty małżowin, muszli, kamieni, grzyw fal, języków płomieni i roślin morskich, zastanawiają się, jak można je nazwać za pomocą jednego słowa. Posługują się wyrazem utworzonym w XVIII wieku: rokoko – określenie wywodzące się od francuskiego wyrazu ”rocaille”, czyli ornamentu dekoracyjnego naśladującego kształt muszli. Uczniowie gromadzą słownictwo.

3. Uczniowie w ramach samokształcenia zapoznają się z umieszczonymi w e‑materiałach informacjami o stylu rokoko. Ustalają, że za główną wartość literatury i sztuki rokokowej uznano piękno.

Styl rokokowy wyróżniały:

• delikatność i finezyjność formy;

• dekoracyjność;

• asymetria i płynność linii;

• pastelowe, jasne barwy.

W zdobnictwie i w literaturze dominowały wątki:

• życie dworskie;

• beztroska zabawa na wolnym powietrzu;

• flirty;

• frywolność;

• zmysłowa miłość;

• libertynizm;

• motywy mitologiczne;

• czasem kostium pasterski.

4. Przedstawienie celu zajęć i podanie tematu.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie zapoznają się z umieszczoną w e‑materiałach galerią interaktywną i na podstawie obserwacji zdjęć zapisują cechy charakterystyczne dla stylu rokokowego. Pracują w pięciu grupach, w każdej analizują jedno zdjęcie. Do analizy wyznaczników sztuki rokokowej uczniowie wykorzystują umieszczone w galerii zdjęcia:

• François Boucher, Renaud i Armida (1732);

• François Boucher, Toaleta Wenus (1751);

• Jean‑Honoré Fragonard, Kąpiące się (1765);

• François Boucher, Jupiter i Kallisto (1744);

• Jean‑Honoré Fragonard, Renaud w ogrodach Armidy.

Po wykonaniu ćwiczenia uczniowie omawiają efekty swojej pracy. Uzupełniają notatki. Używają równoważników zdań.

2. Uczniowie zapoznają się z wierszem Franciszka Dionizego Kniaźnina Spocznienie i wykonują zamieszczone w e‑materiałach ćwiczenia:

• analizują warstwę leksykalną wiersza, korzystając z objaśnień wyrazów w nim zastosowanych, nazywają wybrane części mowy, w tym użytą w tytule, analizują budowę tego wyrazu oraz znaczenie dosłowne i przenośne;

• rozpoznają związek frazeologiczny opisujący specyfikę miłości przedstawionej w wierszu i omawiają jego znaczenie dla ukazanej sytuacji lirycznej; wyjaśniają, co w kontekście wiersza znaczy Być ugodzonym strzałą Amora;

• rozpoznają w wierszu zdrobnienia i wyjaśniają ich funkcję w utworze;

• Co w wierszu Spocznienie wskazuje na to, że jego autor Franciszek Dionizy Kniaźnin posłużył się konwencją rokokową?

Faza podsumowująca

1. Uczniowie wykonują umieszczone w e‑materiałach ćwiczenie polegające na uzupełnieniu tekstu odpowiednimi wyrazami.

Wiersz Spocznienie Franciszka Dionizego Kniaźnina utrzymany jest w konwencji {rokokowej}, ponieważ występują w nim motywy charakterystyczne dla tego nurtu sztuki i literatury {oświecenia}. Poeta wybrał kostium {mitologiczny}, aby w wyrafinowany sposób opisać uczucie {miłości}. {Zefir}, {gaj} i {strumyczek} to elementy typowe dla stylistyki rokoka. Rokokowa lekkość wiersza podkreślona została między innymi przez zastosowanie {rymów} i niewielkiej liczby {sylab}.

2. Nauczyciel rozdaje kartki z tabelką i dołączonym do niej poleceniem.

KARTKA Z POLECENIEM DO WIERSZA

Zaznacz odpowiednie komórki tabeli tak, żeby w wersach 1. i 2. powstały zdania zgodne z wymową wiersza Franciszka Kniaźnina Spocznienie.

3. Nauczyciel dzieli zespół na dwie grupy, zadaje pytanie:

• Czy obraz François Bouchera „Wenus i Amor” można uznać za ilustrację wiersza Franciszka Dionizego Kniaźnina „Spocznienie”?

Uczniowie formułują odpowiedzi, w których uzasadniają swoje stanowisko. W pierwszej grupie potwierdzają, dlaczego obraz może ilustrować wiersz, w drugiej zaprzeczają tej ewentualności. Swoje ustalenia porównują z zapisami w e‑materiałach.

4. Uczniowie zapoznają się z tekstem teoretycznym i udzielają odpowiedzi na pytanie o cechy rokoka.

Uczniowie ustalają, że Jan Białostocki podaje najważniejsze cechy sztuki rokokowej. Wymienia:

• skomplikowaną, zawiłą strukturę przy jednoczesnej gracji małych form;

• oddanie ruchu i zmysłowości chwilowych rozkoszy;

• przywiązanie do zdobnictwa (rekwizytów, ornamentów).

Zadanie domowe

Nauczyciel formułuje polecenia pracy domowej do wyboru.

1. Wybierz jedną z fotografii umieszczonych w multimedium (galerii interaktywnej) i opisz własnym słowami strój, wygląd, zachowanie ukazanych postaci.

2. Z kartonu, bibułki lub tkanin wykonaj różę, którą damy rokoka wpinały we włosy. Swój kwiat wykorzystaj jako element stroju galowego.

Materiały pomocnicze:

Jan Białostocki, Rococo: ornament, styl i postawa. Przegląd problematyki badawczej, [w:] Rokoko. Studia nad sztuką pierwszej połowy XVIII wieku, Warszawa 1970

Film w reżyserii Rolanda Joffé Vatel

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie mogą do umieszczonych fotografii dołączyć takie, które ukazują wnętrza urządzone zgodnie z wyznacznikami stylu rokoko.