Scenariusz zajęć

Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Rola ozonu w górnych warstwach atmosfery?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy i rozszerzony

Wymagania ogólne

I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń:

1) pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno‑komunikacyjnych

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

2) wskazuje na związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływem na środowisko naturalne.

XXII. Elementy ochrony środowiska. Uczeń:

2) wymienia podstawowe rodzaje zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby (np. metale ciężkie, węglowodory, produkty spalania paliw, freony, pyły, azotany(V), fosforany(V) (ortofosforany(V)), ich źródła oraz wpływ na stan środowiska naturalnego; opisuje rodzaje smogu oraz mechanizmy jego powstawania;

3) proponuje sposoby ochrony środowiska naturalnego przed zanieczyszczeniem i degradacją zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju;

4) wskazuje potrzebę rozwoju gałęzi przemysłu chemicznego (leki, źródła energii, materiały); wskazuje problemy i zagrożenia wynikające z niewłaściwego planowania i prowadzenia procesów chemicznych; uzasadnia konieczność projektowania i wdrażania procesów chemicznych umożliwiających ograniczenie lub wyeliminowanie używania albo wytwarzania niebezpiecznych substancji; wyjaśnia zasady tzw. zielonej chemii.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• omawia rolę ozonu w atmosferze;

• wyjaśnia powstawanie dziury ozonowej;

• pisze równania reakcji rozkładu ozonu.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• metaplan;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• grafika interaktywna;

• okienko informacyjne;

• film;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami/tablety, smartfony z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zainteresowanie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Czym jest dziura ozonowa?

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

3. Rozpoznawanie wiedzy potocznej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytania nauczyciela: W jaki sposób powstaje ozon, a jak się rozpada? Jaka jest rola ozonu w atmosferze?

Faza realizacyjna:

1. Powrót do fazy wstępnej i skonfrontowanie podanych informacji przez uczniów z tymi podanymi w e‑materiale. Uczniowie analizują treści w e‑lekcji i dementują wiadomości, które pojawiły się niezgodne z prawdą na wstępie lekcji. Dopowiadają jeszcze inne istotne informacje, które nie pojawiały się podczas wypowiedzi uczniów wcześniej.

2. Metaplan. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na grupy, rozdaje arkusze papieru, mazaki, kolorowe karteczki, wyjaśnia zasady pracy tą metoda. Zadaniem uczniów jest rozwiązanie problemu: Jak poprawić stan powietrza i zapobiegać zjawisku dziury ozonowej? Uczniowie problem rozpatrują w odniesieniu do trzech płaszczyzn: Jak jest? Jak być powinno? Dlaczego nie jest tak jak być powinno? Wyciągają wnioski, które również zapisują na arkuszu. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Po wyznaczonym czasie, liderzy grup prezentują efekty pracy.

3. Następnie nauczyciel wyświetla uczniom film ze źródeł NASA, przedstawiający czym jest dziura ozonowa i jak zmieniała się na przestrzeni lat:
   (https://www.nasa.gov/feature/goddard/2020/large-deep-antarctic-ozone-hole-persisting-into-november)(https://www.nasa.gov/feature/goddard/2020/large-deep-antarctic-ozone-hole-persisting-into-november) (dostęp: 28.07.2021)
   Na jego podstawie uczniowie mają odpowiedzieć na pytania:

• Jakie związki prowadzą do niszczeni warstwy ozonowej i tym samym wzrostu dziury ozonowej?

• Jak powstaje dziura ozonowa?

• Jak zmieniła się wielkość dziury ozonowej od protokołu Montrealskiego?

• Czy dziura ozonowa to pożyteczne zjawisko?

• W jaki sposób można zapobiec niszczeniu ozonu w atmosferze?

• Efektem czego był nagły wzrost dziury ozonowej?

• W jakich latach dziura ozonowa była największa?

• Czy spodziewać należy się wzrostu dziury ozonowej czy może jej zmniejszenia?

• Czy freony nadal są obecne w atmosferze?

• W jakiej warstwie atmosfery stężenie ozonu jest największe?

  (Jeżeli czasu na lekcji zabraknie na projekcję filmu, nauczyciel może zlecić uczniom obejrzenie go w ramach pracy domowej i przygotowanie odpowiedzi na zamieszczone pytania.)

4. Nauczyciel odsyła uczniów do grafiki interaktywnej – praca w parach. Uczestnicy zajęć zapoznają się z medium bazowym. Wykonują polecenie do medium bazowego.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Okienko informacyjne – forma indywidualnej twórczej notatki. W zeszycie uczniowie dzielą kartkę na cztery części (poziom, pion lub po przekątnej). W pierwsze okienko uczniowie wpisują hasło, które ich interesuje. W drugim podają definicję danego terminu (z różnych źródeł). W trzecie wpisują metaforyczne znaczenie wyrazu, żart językowy, rebus itp. Ostatnie okienko może mieć formę scenki komiksowej, dialogu, karykatury z zastosowaniem interesującego uczniów terminu.

2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio::

• Co na zajęciach wydało wam się ważne i ciekawe....

• Co było łatwe, a co trudne...

• Czego się dziś nowego dowiedziałem/lam...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grafika interaktywna pozwoli uczniom na zapamiętanie reakcji powstawania i rozkładu ozonu w atmosferze.

Materiały pomocnicze:

Nauczyciel przygotowuje:

• arkusze papieru A1/A2;

• mazaki;

• kolorowe karteczki.