Autor: Joanna Oparek

Przedmiot: Język polski

Temat: Cechy dramatu romantycznego

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
3) rozpoznaje specyfikę tekstów publicystycznych (artykuł, felieton, reportaż), retorycznych (przemówienie, laudacja, homilia), popularnonaukowych i naukowych (rozprawa); wśród tekstów prasowych rozróżnia wiadomość i komentarz; rozpoznaje środki językowe i ich funkcje zastosowane w tekstach; odczytuje informacje i przekazy jawne i ukryte; rozróżnia odpowiedzi właściwe i unikowe;
4) określa wpływ starożytnego teatru greckiego na rozwój sztuki teatralnej; rozumie pojęcie katharsis i charakteryzuje jego rolę w kształtowaniu odbioru dzieła;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
IV. Samokształcenie.
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • pozna cechy dramatu romantycznego;

  • scharakteryzujesz dramat romantyczny jako czołowy gatunek epoki;

  • zanalizuje, jakie możliwości twórcze stwarzał autorom nowy gatunek dramatu;

  • prześledzi wpływ dramatu romantycznego na rozwój teatru europejskiego.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel zachęca uczniów do przypomnienia sobie wiadomości na temat dramatu szekspirowskiego i cech, które odróżniały dramat szekspirowski od dramatu antycznego. Nauczyciel podkreśla, że dramat romantyczny w dużej mierze kształtował się w nawiązaniu do dramatu szekspirowskiego, poprzez odrzucenie klasycznych reguł.

  2. Prowadzący zajęcia może wskazać również na wpływ dramatu hiszpańskiego, omawiając krótko twórczość Lopego de Vega i jego następcy Calderona, którego wczesne sztuki były swobodnie skonstruowane, opowiadały o wielkich i często zbrodniczych namiętnościach i dopuszczały w akcji ingerencje mocy nadprzyrodzonych.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał i wprowadza ich w temat lekcji. Nawiązując do cech dramatu szekspirowskiego i hiszpańskiego dramatu barokowego, przechodzi do charakterystyki dramatu romantycznego.

  2. Nauczyciel wraz uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel może rozwinąć temat kontrowersji odnośnie konstrukcji dramatu romantycznego, spowodowanych przez nawyk przykładania starej poetyki do nowych form gatunkowych.

  2. Nauczyciel może zainicjować rozmowę na temat rozumienia kompozycji jako ogólnej zasady ideologicznej utworu. Przytacza fragment prelekcji Mickiewicza z roku 1843:
    Dramat, wzięty w najwspanialszym i w najrozleglejszym znaczeniu tego wyrazu, powinien łączyć w sobie wszystkie żywioły poezji prawdziwie narodowej. Korzystająć z materiału Wacława Kubackiego podanego w materiałach dodatkowych nauczyciel może rozwinąć temat mieszania gatunków i konwencji oraz obecności elementów świata metafizycznego w dramacie romantycznym.
    Przykładowa informacja:
    Mickiewicz uważał, że już w sztukach greckich liryka mieszała się z epiką. W tradycyjnej sztuce greckiej — powiada poeta — w tragediach Eschilesa i Sofoklesa, znajdujemy w chórach wielką poezję liryczną czasów pierwotnych, widzimy w dialogach epopeę, powtarzającą się w działaniu, mamy w ustach osób, wprowadzonych na scenę, w przemowach owych Nestorów, owych Ulisesów, nawet niektórych bogów, znanych już ludowi z Homera, zawiązki krasomowstwa politycznego.
    Mickiewicz wskazywał także na misterium średniowieczne, jako przykłady mieszania konwencji i konfrontowania świata realnego ze światem nadprzyrodzonym.
    Teatr, przedstawiający sceny Narodzenia Pańskiego i tym podobnych tajemnic, obejmował cały świat, jaki był w wyobrażeniach chrześcijan: niebo z orszakiem aniołów i świętych, ziemię stanowiącą samo pole działania, piekło pod postacią paszczy szatana, skąd wychodziło uosobione zło wszelkiego rodzaju, począwszy od zdrady aż do błazeństwa.
    Poeta podkreślał również obecność i rolę pierwiastka metafizycznego w utworach Homera.
    U niego wszystko naprzód dzieje się w niebie, w krainie duchów, potem zstępuje na ziemię, wykonywa się przez ludzi; a ludzie nie są wszakże narzędziem ślepym, mogą pójść za natchnieniem wyższym albo je odepchnąć i to stanowi całą tajemnicę ich powodzeń lub niedoli.

  3. Uczniowie zapoznają się z mapą myśli i wykonują polecenia 1 i 2. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi.

  4. Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się” i wykonują ćwiczenia od 1 do 6 oraz 8. Ćwiczenie 7 natomiast może przybrać formę dyskusji i stanowić przejście do podsumowania lekcji.

  5. Nauczyciel może rozwinąć temat symbolizmu dramatu romantycznego – podkreślić, że symbolizm wynika z samej istoty romantyzmu i romantycznego rozumienia celu sztuki: dążenia, by przedrzeć się przez powierzchnię zjawisk i dotrzeć do „duszy świata” – istoty bytu.

  6. Nauczyciel może zaproponować uczniom stworzenie grafiki prezentującej w symbolicznej formie cechy dramatu romantycznego. Uczniowie mogą wykorzystać symbole wolności, wymyślić symbole otwartości i różnorodności gatunkowej, znaleźć symboliczne przykłady współistnienia elementów świata realnego i fantastycznego, wykorzystać symbolikę barw, kształtów i słów.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie (uczeń może się przy tym odnieść do grafiki) i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje. Następuje ponownie odczytanie temat lekcji i krótka rozmowa na temat spełnienia kryteriów sukcesu.

Praca domowa:

  1. Wypisz cechy dramatu romantycznego z wybranych utworów polskich przedstawicieli gatunku.

  2. Zbadaj, jakie rozwiązania reżyserskie przyjęli twórcy polskiego teatru, mierząc się z niescenicznością dramatu romantycznego.

Materiały pomocnicze:

  • Wacław Kubacki, Dramat romantyczny, Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej 41/2, 373‑407, 1950.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Mapa myśli”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.