Autor: Ewa Orlewicz

Temat: Kurs logiki: lekcja 14. Logiczne wady wypowiedzi. Niedopowiedzenie i okazjonalność

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Poznasz dwie typowe wady wypowiedzi: niedopowiedzenie i okazjonalność.

• Poćwiczysz rozpoznawanie różnych postaci niedopowiedzenia.

• Poćwiczysz przekształcanie wypowiedzi cechujących się okazjonalnością w wypowiedzi bardziej jasne logicznie.

• Włączysz się w filozoficzną dyskusję na temat roli i znaczenia niedopowiedzeń w filozofii i literaturze.

Cele operacyjne. Uczeń:

• poznaje dwie typowe wady wypowiedzi: niedopowiedzenie i okazjonalność;

• ćwiczy rozpoznawanie różnych postaci niedopowiedzenia;

• ćwiczy przekształcanie wypowiedzi cechujących się okazjonalnością w wypowiedzi bardziej jasne logicznie;

• włącza się w filozoficzną dyskusję na temat roli i znaczenia niedopowiedzeń w filozofii i literaturze.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• audiobook;

• animacja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• e‑podręcznik.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie dwóch przykładów wypowiedzi niejasnych, z których jedna staje się jasna z uwagi na kontekst, a druga jest niejasna bez względu na kontekst.

Faza wprowadzająca:

1. Podanie tematu i celu lekcji.

2. Nauczyciel prosi wybranych uczniów o prezentację pracy domowej. W każdym przypadku komentuje przedstawione przykłady w kontekście dzisiejszego tematu lekcji, to znaczy wskazując, czy dana wypowiedź jest, czy nie jest przykładem niedopowiedzenia.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału. Nauczyciel komentuje najważniejsze punkty upewniając się, czy uczniowie dobrze je rozumieją. Nauczyciel dzieli uczniów na trzyosobowe grupy. Każda grupa ma za zadanie przygotować krótką rozmowę o niedawno oglądanym filmie, ale taką, podczas której pojawią się dwie wypowiedzi, będące niedopowiedzeniami lub zawierające okazjonalność. Wybrane grupy prezentują wyniki swojej pracy. Zadaniem reszty klasy jest wskazanie wadliwych wypowiedzi oraz zaproponowanie ich możliwych poprawnych wersji. Nauczyciel rozpoczyna rozmowę kierowaną na temat tego, że należy wyrugować z naszej codziennej komunikacji wszelkie niedopowiedzenia i okazjonalności.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla materiał z sekcji „Animacja”, a następnie czyta polecenia:
   – Zapoznaj się z poniższą animacją. Zanotuj przykłady słów, których pominięcie skutkuje niedopowiedzeniem lub okazjonalnością wypowiedzi. Wymyśl swój własny przykład z zastosowaniem wybranych słów.
   – Zapisz dowolny dialog, w którym zastosujesz wyrażenia eliptyczne. Następnie określ, kiedy kontekst pozwoliłby uchwycić ich sens, a kiedy pozostałyby niezrozumiałe.
   Uczniowie wykonują zadanie w parach. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając uczniom informacji zwrotnej.

3. Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia
   1‑4. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

4. Uczniowie wykonują ćwiczenia nr 5‑8. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanych zadań, omawiając je wraz z uczniami.

Faza podsumowująca:

1. Zalogowany na platformę nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Każdy uczeń ma dokończyć zdanie, odwołując się do wyświetlonych treści: Zaczynam się zastanawiać…

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Uczniowie mają za zadanie tropić przykłady okazjonalności i niedopowiedzeń oraz oferować ich poprawienie w wypowiedzi pozbawione tych wad. Przykłady należy spisać.

Materiały pomocnicze:

• Tatarkiewicz W., Historia filozofii, Warszawa 2005.

• Hadot P., Filozofia jako ćwiczenie duchowe, tłum. P. Domański, Warszawa 2003.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Animacja” do podsumowania lekcji.