Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Człowiek - obywatel (Niemcewicz)

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

II. Kształcenie językowe.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

1) rozróżnia pojęcie stylu i stylizacji, rozumie ich znaczenie w tekście;

6) rozpoznaje rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja, stylizacja środowiskowa, biblijna, mitologiczna itp.) oraz określa ich funkcje w tekście;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

IV. Samokształcenie.

7. wzbogaca swoją wypowiedź pozajęzykowymi środkami komunikacji;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

redaguje pytania do tematu lekcji;
tworzy notatkę syntetyzującą;
wyjaśnia, z czego wynika kreacja Szczęsnego Potockiego na boga chaosu;
wskazuje, co jest tematem Fragmentu Biblii Targowickiej — Ksiąg Szczęsnowych;
charakteryzuje cechy stylu Fragmentu Biblii Targowickiej — Ksiąg Szczęsnowych.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
metoda kosza i walizki.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji, formułuje cel zajęć oraz kryteria sukcesu.
Uczniowie zapoznają się z sekcją „Wprowadzenie” i „Przeczytaj”. Następnie nauczyciel prosi uczniów, aby zgłosili swoje propozycje pytań do omawianego tematu. Jedna osoba może zapisywać je na tablicy. Gdy uczniowie wyczerpią pomysły, a pozostały jakieś ważne kwestie do poruszenia, nauczyciel je dopowiada.

Faza realizacyjna:

Uczniowie tworzą notatkę syntetyzującą - odpowiadają na pytania postawione w fazie wprowadzającej lekcji.
Uczniowie przechodzą do sekcji „Audiobook”. Nad poleceniem 3 pracują wspólnie z nauczycielem - wyjaśniają, z czego wynika kreacja Szczęsnego Potockiego na boga chaosu.
Polecenie 1 i 2 uczniowie wykonują indywidualnie.
Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Dzieli uczniów na 3 grupy (lub więcej, w zależności od czasu, który pozostał na pracę z ćwiczeniami). Przydziela uczniom zadania i wyznacza czas na ich realizację. Po zakończeniu pracy weryfikuje poprawność odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel przytacza uczniom krótki fragment, który ułatwi uczniom zredagowanie pracy domowej.
Styl biblijny służy satyrycznej deformacji, redukcji elementów dodatnich a wyolbrzymianiu ujemnych. Jest tu i zamiłowanie do zwrotów dosadnych, i realiów czerpanych z otaczającego świata, papetyzację, anafory, rozpoczynanie wersetów od łączników: i, ale, a. Charakterystyczne chwyty satyryczne to wzajemne oskarżanie się targowiczan lub samooskarżanie się Szczęsnego, co czyni również z niego postać groteskową. Wszystko to służy jednemu celowi: jak najbardziej sugestywnemu przedstawieniu zdrady narodu przez pysznych magnatów i jej skutków.
Jerzy Grabowiecki, Trawestacje biblijne Juliana Ursyna Niemcewicza jako pamflety, „Prace Naukowe. Filologia Polska. Historia i Teoria Literatury” 1996, nr 5.
Nauczyciel przeprowadza podsumowanie metodą kosza i walizki. Rozdaje uczniom kartki w dwóch kolorach (np. zielony i żółty). Na zielonych kartkach uczniowie zapisują informacje i umiejętności, które uznali podczas lekcji za cenne, przydatne. Na żółtych – zbędne. Nauczyciel odczytuje refleksje uczniów.

Praca domowa:

Scharakteryzuj cechy stylu Fragmentu Biblii Targowickiej – Ksiąg Szczęsnowych i omów funkcję stylizacji biblijnej tekstu.

Materiały pomocnicze:

Jerzy Grabowiecki, Trawestacje biblijne Juliana Ursyna Niemcewicza jako pamflety, „Prace Naukowe. Filologia Polska. Historia i Teoria Literatury” 1996, nr 5.

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Audiobook” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się