Julian Ursyn Niemcewicz Rozdział VI.

Kossakowski widząc, że Szczęsny do końca trafić nie może, objawia mu się w krzaku gorejącym, i naucza go jakoby sobie poczynać miał.

A Szczęsny, pasł trzodę Targowicką, i zagnał tę trzodę na puszczę, i przyszedł na górę zwaną Grodno; i ukazał mu się Kossakowski w krzaku gorejącym; a oto krzak gorzał ogniem, a krzak nie zgorzał. Tedy rzekł Szczęsny: pójdę teraz, a oglądam to widzenie wielkie, czemu nie zgorze ten kierz. A widząc Kossakowski, iż szedł patrzeć, zawołał nań z pośrodka onego krzyża: Szczęsny! Szczęsny! A on odpowiedział: otom ja panie. Tedy rzekł: nie przystępuj sam, zzuj buty twe z nóg twoich, albowiem miejsce, na którem stoisz, święte jest, i będzie wkrótce mojem biskupstwem. I zakrył Szczęsny oblicze swe, bo się bał patrzyć na Kossakowskiego.

I rzekł Kossakowski: widząc, widziałem zamieszanie i utrapienie ludu twego; a wołanie ich słyszałem przed progami ich; i widząc, widziałem, że ty sam nigdy do końca nie trafisz. Chwalę zamysły twe, bo się zgadzają z dobrem mojem i wszystkich moich; ale słuchaj nauki mej, bo się lękam, byś nie zbłądził. Urodziłeś się dumnym, upartym, i słabym razem; pycha jest twoim żywiołem. Zrobiłeś przed sześcią laty kilka kuglarstw, obywatelskich czynów; zaczęto padać przed tobą na twarz, i mówić, żeś ty jest największym w świecie człowiekiem. Tyś temu wierzył, i mózg ci się w głowie przewrócił; rozumiałeś, żeś sam jeden rozumny, cnotliwy i nieomylny. Dzieła, któreś wywrócił, nie dlatego nie lubisz, że jest złe, ale dlatego, że nie jest twoje. Słyszałeś, że chwalono wielkich, i ty chciałeś być wielkim i sławnym, ale nie miałeś potem u rozumu, i wszystkie środki do tego brałeś na wspak. Chciałeś być sławnym, a obróciłeś się tyłem do sławy, a twarzą do wstydu i wiecznej hańby. Rozum twój podobny jest do rogów koźlich; jak one, jest krótki, krzywy, i twardy. Postrzegł to Rzewuski, i podchlebiając ci, rządził tobą. Zabrnąłeś daleko, dziś wybrnąć nie możesz. Przewodnik twój jest szalony; we wszystkiem nie widzi tylko jednę rzecz, tak dalece, iż gdy inni widzą w miesiącu plamy, on widzi w nim kameryzowaną buławę; tą swoją fiksacyą wszystko mieszać będzie. 

I zaczął Szczęsny płakać, a Kossakowski rzekł: przeto ulitowałem się nad tobą; zstąpiłem i objawiłem ci się, abym uczynił tę ziemię, nieszczęsną i smutną dla drugich, a dla nas płynącą mlekiem i miodem. Bądź więc śmiałym i bezczelnym jak ja; nie powinieneś się już niczem gryść, ani niczego wstydzić, bo to, o co człowiek w świecie wstydzić i gryść się może, jużeśmy obydwa poczynili. Ja tobie zostawiam Polskę, wyrabiaj z nią, co ci się podoba. Ściel sobie drogę do korony, ja ci do niej pomogę. 

I rzekł Szczęsny: i któż ja jestem panie, żebym się o to kusić miał? I rzekł Kossakowski: jesteś błahego rozumu; żaden sąsiedzki mocarz obawiać się ciebie nie będzie; bądź podłym dla Moskwy, a pysznym dla swoich; a ja będę z tobą. 

I rzekł Kossakowski: zostawiam ci zupełnie Koronę; ty mi rządy Litwy zostawisz; bacz, a oto i w złych rzeczach trzeba mieć systema. Rozerwałem już wszystkie związki, które Koronę z Litwą łączyć mogły, a to, bym z osobna tem łatwiej prowincyą tę opanować mógł. Zostają mi jeszcze cztery ważne zamysły. Wyniosę ród, i obdarzę go pierwszemi urzędami; to najłatwiejsza. 

Być prezesem, nie edukacyi, ale dóbr edukacyjnych w Litwie, i rządzić niemi, wydrzeć administracyą ekonomii królewskich, przenieść do siebie i do przyjaciół mych opiekę majątku Radziwiłłowskiego! Z tymi sposobami któż mi zaprzeczy, że nie będę panem całej Litwy, i panem osób wszystkich, i panem majątków wszystkich.

I rzekł Szczęsny: alę panie, jakże dopiąć tych tak wielkich zamysłów? I rzekł Kossakowski: nie mieć sumienia, nie być delikatnym w sposobach, i wszystkich używać; i zamilkł Kossakowski. 

I powstał wielki grzmot, i bicie piorunów , i jasność biła wielka od krzyża brylantowego, który mu carowa przysłała; i pokazał się herubin Szymon, i pałającym mieczem wywijać zaczął, i Kossakowszczęta z szabelkami biegać zaczęli. A Szczęsny padł na twarz, i zaczął adorować mądrość i wielkość Kossakowskiego. 

Rzekł potem Szczęsny: uczynię wszystko jakoś mi rozkazał.

niemc Źródło: Julian Ursyn Niemcewicz, Rozdział VI., [w:] tegoż, Fragment Biblii Targowickiej. Księgi Szczęsnowe, Kraków 1895, s. 10–12.