Autor: Katarzyna Maćkowska

Temat: Co wyraża to, czego nie ma? O różnych postaciach niedopowiedzenia

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Cele operacyjne. Uczeń:

• definiuje niedopowiedzenie, niedomówienie i litotę;

• odróżnia od siebie typy błędów: kwantyzacji, kwantywizacji i relatywizacji;

• identyfikuje niedomówienia w tekście;

• umiejętnie stosuje litotę;

• zestawia ze sobą różne konteksty komunikacyjne;

• charakteryzuje wypowiedź niezupełną.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem e‑podręcznika;

• ćwiczeń przedmiotowych;

• rozmowa kierowana;

• audiobook;

• praca z tekstem.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny;

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Co wyraża to, czego nie ma? O różnych postaciach niedopowiedzenia”. Prosi uczestników zajęć o rozwiązanie ćwiczenia nr 1 z sekcji „Sprawdź się” na podstawie treści w zakładce „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Prowadzący zajęcia loguje się na platformie. Na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika wyświetla temat lekcji, następnie omawia cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Dyskusja wprowadzająca. Zalogowany na platformie nauczyciel, po wyświetleniu dostępnego w panelu użytkownika raportu, kontroluje przygotowanie uczniów do lekcji: weryfikuje, którzy uczniowie zapoznali się z udostępnionym przed lekcją e‑materiałem. Wybrani uczniowie prezentują efekty pracy w domu. Pozostali uczniowie zadają pytania prezentującym oraz uzupełniają informacje. Tę część lekcji kończy krótka dyskusja wokół poruszonej tematyki. Po zakończeniu dyskusji chętna/wybrana osoba przedstawia wnioski.

3. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Przypomnijcie sobie sytuację, w której wasza wypowiedź spotkała się z niezrozumieniem, oraz taką, w której to wy opacznie zrozumieliście czyjeś słowa. Czy potraficie podać przyczyny tych nieporozumień?

Faza realizacyjna:

1. Burza mózgów. Nauczyciel informuje, że pierwsza część zajęć będzie przeprowadzona metodą burzy mózgów. Określa jej zasady oraz podaje czas przeznaczony na realizację zadania. Następnie zadaje uczniom pytanie: Dlaczego między rozmówcami dochodzi do nieporozumień? Wszyscy pracują indywidualnie i zapisują swoje pomysły, następnie prezentują je na forum klasy. Nauczyciel wyznacza osobę, która zapisuje na tablicy propozycje uczestników zajęć. Następuje wspólna ocena zebranych pomysłów na drodze dyskutusji, w wyniku której uczniowie wybierają uznane przez siebie za najbardziej wartościowe.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika multimedium w sekcji „Audiobook”. Uczniowie odczytują polecenie: Wysłuchaj fragmentu Logiki praktycznej Zygmunta Ziembińskiego. Zastanów się, jak często twoje wypowiedzi są niezupełne i w jakich okolicznościach jest to istotna trudność komunikacyjna. i wykonują je w parach. Następnie dzielą się swoimi odpowiedziami na forum klasy.

3. Ćwiczenia przedmiotowe. Nauczyciel wyświetla na tablicy treść ćwiczenia nr 2 z sekcji „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują je w parach, a następnie porównują swoje rozwiązanie z innym zespołem, omawiając możliwe rozwiązania.

4. Pozostając w swoich grupach, uczniowie wykonują ćwiczenia nr 3 i 5, a następnie liderzy grup prezentują rozwiązania na forum klasy.

5. Kolejną partię ćwiczeń (6–7) uczniowie wykonują indywidualnie. Chętne lub wybrane osoby przedstawiają wyniki pracy na forum. Pozostali uczniowie komentują usłyszane odpowiedzi, a w razie potrzeby uzupełniają je.

6. Nauczyciel wyświetla ostatnie ćwiczenie nr 8. Po indywidualnym zapoznaniu się z tekstem źródłowym uczniowie pracują nad zadaniem całym zespołem klasowym. Nauczyciel komentuje usłyszane propozycje odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wspólnie z uczniami poddaje refleksji proces dydaktyczny: czego się uczniowie nauczyli, czy osiągnęli założone cele?

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują ćwiczenie nr 4 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Brudnik E., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie: przewodnik po metodach aktywizujących, Warszawa 2010.

• Martens E., Dydaktyka filozoficzna, w: „Edukacja Filozoficzna” 6 (1988).

• Walczak P., Metody aktywizujące w nauczaniu filozofii, w: „Analiza i egzystencja” 10 (2009).

• Femiak T., O sztuce uświadomionego mówienia – czyli jakiej filozofii uczniowie potrzebują?, w: „Edukacja Filozoficzna” 32(2001), s. 147–160.

• Niemirowski T., Co to znaczy „nauczać filozofii”?, w: „Forum Pedagogiczne” 1(2015).

• Lipman M., Sharp A., Oscanyan F., Filozofia w szkole, Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, Warszawa 1997.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Audiobook” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać zadania.