Wisława Szymborska Pogrzeb

„tak nagle, kto by się tego spodziewał”
„nerwy i papierosy, ostrzegałem go”
„jako tako, dziękuję”
„rozpakuj te kwiatki”
„brat też poszedł na serce, to pewnie rodzinne”
„z tą brodą to bym pana nigdy nie poznała”
„sam sobie winien, zawsze się w coś mieszał”
„miał przemawiać ten nowy, jakoś go nie widzę”
„Kazek w Warszawie, Tadek za granicą”
„ty jedna byłaś mądra, że wzięłaś parasol”
„cóż z tego, że był najzdolniejszy z nich”
„pokój przechodni, Baśka się nie zgodzi”
„owszem, miał rację, ale to jeszcze nie powód”
„z lakierowaniem drzwiczek, zgadnij ile”
„dwa żółtka, łyżka cukru”
„nie jego sprawa, po co mu to było”
„same niebieskie i tylko małe numery”
„pięć razy, nigdy żadnej odpowiedzi”
„niech ci będzie, że mogłem, ale i ty mogłeś”
„dobrze, że chociaż ona miała tę posadkę”
„no, nie wiem, chyba krewni”
„ksiądz istny Belmondo”
„nie byłam jeszcze w tej części cmentarza”
„śnił mi się tydzień temu, coś mnie tknęło”
„niebrzydka ta córeczka”
„wszystkich nas to czeka”
„złóżcie wdowie ode mnie, muszę zdążyć na”
„a jednak po łacinie brzmiało uroczyściej”
„było, minęło”
„do widzenia pani”
„może by gdzieś na piwo”
„zadzwoń, pogadamy”
„czwórka albo dwunastka”
„ja tędy”
„my tam”

4 Źródło: Wisława Szymborska, Pogrzeb, [w:] tejże, Ludzie na moście, Warszawa 1986.

Molier Świętoszek

SCENA PIĄTA
Orgon, Elmira, Damis, Tartufe

DAMIS
W porę nadchodzisz, ojcze, szczęśliwym przypadkiem:
Możem się tu uraczyć widowiskiem rzadkiem.
Ładnejś doznał za swoje starania zapłaty
I ten pan wdzięcznym ci się okazał, za katy!
W swej tkliwości dla ciebie cały zapał mieści
W tym, aby cię obedrzeć z honoru i cześci:
Właśnie słyszałem — pani tu za świadka stanie —
Jak jej swych brudnych chuci uczynił wyznanie.
Ona, rzecz w swej dobroci biorąc zbyt łagodnie,
Chciała ukryć przed tobą tę bezczelną zbrodnię,
Lecz ja żądam, byś wiedział, jak tu rzeczy stoją,
I mniemam, że milczenie jest zniewagą twoją.

ELMIRA
Nie sądzę, by w istocie żona była dłużną
Głowę męża zaprzątać lada baśnią próżną;
Nie w tym honor jej czerpie blasków swoich pełnię —
Jeśli umie obronić się, starczy zupełnie.
Tak ja mniemam; i gdyby Damis w tej potrzebie
Mnie był słuchał, rzecz całą schowałby dla siebie.

SCENA SZÓSTA
Orgon, Damis, Tartufe

ORGON
Co ja słyszę? O nieba, czyliż to do wiary?

TARTUFE
Tak, mój bracie, jam winny, zbrodniarz godzien kary,
Jam grzesznik zatwardziały, pełen brudu, złości
Łotr występny, co żadnej niewart jest litości.
Każdy dzień mego życia od grzechów się roi,
Nieprawość i występek mieszka w duszy mojej
I widzę, że niebiosy za win moich karę
Wkładają mi na barki tak ciężką ofiarę.
Jak bądź ciężkiej oskarżon mam być tutaj zbrodni,
Ja dla czczej pychy bronić się nie będę od niej.
Uwierz w to, co ci mówią: niechaj wraz bez sromu
Jak nikczemnik wypedzon będę z twego domu,
I jakakolwiek hańba będzie mym udziałem,
Na sroższą jam zasłużył swoim życiem całem.

ORGON
do syna
A, zdrajco, ty się ważysz fałszem oczywistym
Podsuwać brudne myśli jego chęciom czystym?

DAMIS
Jak to? Ten frant, obłudą przesiąknięty do dna,
Zdoła ciebie, mój ojcze…

ORGON
Milcz, duszo niegodna!

TARTUFE
Pozwól mu mówić, bracie! Niesłusznie go winisz;
Wierząc w to, co on głosi, najlepiej uczynisz.
Skądże w tej sprawie sąd twój dla mnie tak powolny?
Czy możesz wiedzieć, bracie, do czegom jest zdolny?
Wierzyć, żem jest występny, czyli prawa nie masz,
I znając świata błędy, mnież lepszym być mniemasz?
Nie, umysł twój pozorów igraszką się rządzi —
Gorszy jestem, niestety, niż ktokolwiek sądzi.
Choć cały świat w świętości szatę mnie ubiera
Jam nic niewart, mój bracie, ach, prawda to szczera!
zwracając się do DAMISA
Tak jest, mój drogi synu, nazwij mnie nędznikiem,
Zdrajcą podłym, złodziejem, łotrem, rozbójnikiem,
Rzuć mi na głowę stokroć wstrętniejsze nazwanie —
Ja ci się nie przeciwię, zasłużyłem na nie.
Na kolanach to zniosę: i tak zbyt łagodnie
Będę tym ukarany za żywota zbrodnie

ORGON
do Tartufa
Mój bracie, to za wiele! (do syna) Serce ci nie pęknie,
Ty łotrze?

DAMIS
Jak to, ojcze, więc to, że uklęknie…

ORGON
Milcz, obwiesiu!
podnosząc TARTUFA
Mój bracie, powstań, ja cię proszę!
do syna
Bezwstydny!

DAMIS
Ależ…

ORGON
Milczeć!

DAMIS
Więc ja jeszcze znoszę….

ORGON
Jeżeli piśniesz słowo, łotrze jeden, ja cie…

TARTUFE
Na miłość Boga, błagam, nie unoś się bracie!
Wolę najsroższe męki znosić życie całe,
Niż by jego spotkało choć draśnięcie małe.

ORGON
do syna
Niewdzięczny!

TARTUFE
Daj mu pokój! Gdy chcesz, na kolana
Przed tobą…

ORGON
klękając również i ściskając TARTUFA
O, dobroci wielka, niesłychana!
do syna
Łotrze, widzisz?

DAMIS
Więc…

ORGON
Cicho!

DAMIS
Jak to?

ORGON
Cicho, żmijo!
Twoje wszystkie ataki, wiem, co w sobie kryją.
Wszyscy go nienawidzą i wiem dobrze, czemu!
Żona, dzieci i służba — wszyscy przeciw niemu:
Porusza się bezwstydnie wszelakie sposoby,
Aby się pozbyć z domu tej świętej osoby.
Lecz im więcej będziecie trwać w swoim uporze,
Tym więcej, by go złamać, ja starań dołożę
I aby was zawstydzić, krótkim przedsięwzięciem
Dzisiaj ten godny człowiek zostanie mym zięciem.

mol Źródło: Molier, Świętoszek.

Antoine de Saint-Exupéry Mały Książę

Czwarta planeta należała do Bankiera, który w chwili przybycia Małego Księcia tak był zajęty, że nawet nie podniósł głowy.
– Dzień dobry – powiedział Mały Książę. – Pański papieros zgasł.
– Trzy plus dwa równa się pięć. Pięć plus siedem – dwanaście. Dwanaście i trzy – piętnaście. Dzień dobry. Piętnaście i siedem – dwadzieścia dwa.
Dwadzieścia dwa i sześć – dwadzieścia osiem. Nie mam czasu zapalić. Dwadzieścia sześć i pięć – trzydzieści jeden. Och! To razem daje pięćset jeden milionów sześćset dwadzieścia dwa tysiące siedemset trzydzieści jeden.
– Pięćset jeden milionów czego?
– Co? Jeszcze tu jesteś? Pięćset jeden milionów... Sam już nie wiem, czego... Tak ciężko pracowałem! Jestem człowiekiem poważnym, tak, nie robię niedorzeczności, nie bawię się głupstwami. Dwa i pięć...
– Pięćset jeden milionów czego? – powtórzył Mały Książę, który nigdy nie porzucał raz postawionego pytania. Bankier podniósł głowę.
– Przez pięćdziesiąt cztery lata, odkąd mieszkam na tej planecie, trzy razy zakłócono mi spokój. Pierwszy raz, przed dwudziestu dwoma laty, zjawił się nie wiadomo skąd chrabąszcz. Tak strasznie hałasował, że zrobiłem cztery błędy w dodawaniu. Drugi raz, jedenaście lat temu, miałem atak reumatyzmu. Nie uprawiałem gimnastyki. Nie mam czasu na włóczęgę. Jestem człowiekiem poważnym. Tak. Trzeci raz... to w tej chwili. Powiedziałem więc: pięćset jeden milionów...
– Milionów czego?
Bankier zrozumiał, że niełatwo będzie pozbyć się gościa.
– Milionów tych małych rzeczy, które się widzi na niebie.
– Muszek?
– Ależ nie, małych, błyszczących rzeczy.
– Pszczółek?
– Ależ nie. Małych złotych błyskotek, o których marzą leniuchy. Lecz ja jestem człowiekiem poważnym. Tak. Nie mam czasu na marzenia.
– Aha... Gwiazd?
– Tak jest. Gwiazd.

7 Źródło: Antoine de Saint-Exupéry, Mały Książę, Warszawa 1993, s. 39–41.

E. Jackowskia Stygmatyzacja i wykluczenie społeczne osób chorujących na schizofrenię – przegląd badań i mechanizmy psychologiczne

Postawa stygmatyzująca, stereotypizacja, wycofywanie się z kontaktu z osobami chorującymi psychicznie ma u swoich podstaw złożone uwarunkowania psychologiczne, które nakładają się na siebie, tworząc splot procesów poznawczych, emocjonalnych, zachowań i wpływów zewnętrznych. O niektórych z nich, w tej części opracowania, będzie mowa.
[...]
Powszechnie spotykany mechanizm blokujący dążenie do kontaktu z człowiekiem chorym psychicznie ma u swoich źródeł przeżycie lęku. Wspomniany w opisie reakcji osoby zdrowej na kontakt z chorym psychicznie lęk przed nieznanym jest naturalną reakcją emocjonalną człowieka, który nie ma wiedzy i praktycznego doświadczenia dotyczącego interakcji z chorymi psychicznie. Należy podkreślić, że w referowanych wynikach badań atrybut nieprzewidywalności zachowania osoby chorującej psychicznie i powodowania przez nią zagrożenia wymieniany jest stosunkowo często. Odwołując się jedynie do badań przeprowadzonych na próbach reprezentatywnych, wspomnę, że w sondażu B. Wciórki i J. Wciórki opinię, że chorzy psychicznie prawie zawsze zachowują się agresywnie wobec innych ludzi, wyraziło 25% respondentów, w studium Nordta i wsp. nasilenie stereotypu „niebezpieczny, nieprzewidywalny” w całej badanej próbie przekroczyło poziom średni, a w badaniach Angermeyera i Matschingera – 36,2% badanych w pełni zgodziło się z opinią, że ludzie chorujący na schizofrenię są wielkim zagrożeniem dla dzieci. Postawa niechęci, dystansu w kontaktach z chorymi jest w świetle przytoczonych rezultatów adekwatna do przeżywanego niepokoju i dyskomfortu.

8 Źródło: E. Jackowskia, Stygmatyzacja i wykluczenie społeczne osób chorujących na schizofrenię – przegląd badań i mechanizmy psychologiczne , dostępny w internecie: https://pdfs.semanticscholar.org/c778/08df8221ee20cf3bf504f4b2b989dbd97588.pdf.