Scenariusz zajęć

Autor: Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Dlaczego wiele substancji, w których skład wchodzą pierwiastki bloku d, jest barwnych?

Grupa docelowa:

III rok liceum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

1) opisuje podobieństwa we właściwościach pierwiastków w grupach układu okresowego i zmienność właściwości w okresach.

Zakres rozszerzony

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

1) opisuje podobieństwa we właściwościach pierwiastków w grupach układu okresowego i zmienność właściwości w okresach.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia, dlaczego widzimy barwy;

• omawia barwy roztworów jonów metali 4. okresu układu okresowego pierwiastków należących do bloku d;

• omawia na przykładzie podstawy struktury elektronowej ${\left[\mathrm{Fe}(\mathrm{CN}{)}_6\right]}^{3-}$, dlaczego pierwiastki bloku d tworzą związki barwne.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• symulacja interaktywna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• tarcza strzelnicza.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• tablica interaktywna/tablica i kreda/pisak;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Uczniowie starają się udzielić odpowiedzi na pytanie: Dlaczego patrząc na dany związek chemiczny widzimy barwę białą, a nie inny kolor?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie wymieniają pierwiastki należące do bloku d.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej tabelę z e‑materiału z sekcji „Przeczytaj” zawierającą informacje zależne od stopnia utlenienia manganu – uczniowie analizują podane informacje. Nauczyciel zadaje pytanie: Jaki związek ma liczba elektronów na podpowłoce d z długością fali światła widzialnego?

2. Nauczyciel proponuje uczniom samodzielną analizę tekstu w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj” – uczniowie poszukują odpowiedzi na pytanie: Dlaczego związki bloku d mają różne barwy? Po wyznaczonym czasie trwa dyskusja. Uczniowie podają również przykłady ligandów mocno i słabo rozszczepiających poziomy. Nauczyciel i pozostali uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów. W przypadku niezrozumiałych kwestii nauczyciel wyjaśnia je na forum klasy.

3. Uczniowie  oglądają odczynniki chemiczne pierwiastków bloku d, jakie mają w laboratorium szkolnym, żeby te kolory poznać w praktyce.

4. Nauczyciel proponuje uczniom pracę samodzielną z symulacją interaktywną. Uczniowie sprawdzają z wykorzystaniem układu okresowego pierwiastków chemicznych zabarwienie roztworów zawierających związki zamieszczonych w symulacji pierwiastków na różnych stopniach utlenienia, a następnie rozwiązują zawarte w medium zadania sprawdzające.

5. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Tarcza strzelnicza. Celem tej metody jest bardzo szybkie uzyskanie informacji zwrotnej. Uczniowie na tarczy strzelniczej zawieszonej w sali lekcyjnej, z użyciem małych, kolorowych, samoprzylepnych karteczek, zaznaczają w skali od 0 do 10 swoje „strzały”. Koło można podzielić na części, w których oceniać można różne aspekty pracy, np. przydatność, atrakcyjność, stopień trudności materiału, zaangażowanie uczniów, zainteresowanie tematem, stopień opanowania zagadnienia wynikający z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji, itp. Nauczyciel może odnieść się do tego ogólnie na podsumowanie.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Symulację interaktywną uczniowie mogą wykorzystać podczas przygotowania się do lekcji czy pracy kontrolnej. Uczniowie nieobecni na lekcji medium mogą wykorzystać do uzupełnienia luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje planszę z tarczą strzelniczą oraz małe, kolorowe, samoprzylepne karteczki dla uczniów.