Dla nauczyciela

Autor: Zespół redakcyjny

Przedmiot: Język polski

Temat: W poszukiwaniu skarbów – związki sztuki starogreckiej z eposami Homera

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
IV. Samokształcenie.
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
Lektura obowiązkowa
3) Homer, Iliada (fragmenty), Odyseja (fragmenty);
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różnorodne konteksty;
5) rozpoznaje i charakteryzuje główne style w architekturze i sztuce;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • przedstawia rozwój kultury starożytnej;

  • charakteryzuje dokonania Homera;

  • wskazuje związek kultury i sztuki starożytnej z dziełami Homera;

  • analizuje dzieła ceramiczne przedstawiające sceny z eposów Homera;

  • wyjaśnia znaczenie eposów Homera dla starożytnych Greków i współczesnych czytelników.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • odwrócona klasa;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

Konieczne jest, by uczniowie przed lekcją znali treść eposów Homera. Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z treścią sekcji „Przeczytaj” wówczas lekcja będzie miała charakter odwróconej.

Faza wprowadzająca

Nauczyciel zaczyna lekcję od dyskusji, zadaje pytanie: Czy sztuka może istnieć w oderwaniu od literatury? Uczniowie dyskutują, przytaczając przykłady motywów, wątków, bohaterów literackich przedstawianych w malarstwie, rzeźbie. W klasie o wyraźnych zainteresowaniach muzycznych, można zapytać o „ilustracje” w muzyce.
Na koniec dyskusji stawiają wniosek: Sztuka nie może istnieć w oderwaniu od literatury.

Faza realizacyjna

Jeśli uczniowie zapoznali się przed zajęciami z sekcją „Przeczytaj”, mogą kontrolnie wykonać ćwiczenia 1, 2, 4, 5, 6 z sekcji „Sprawdź się”, aby sprawdzić stan swojej wiedzy i uporządkować najistotniejsze informacje. Następnie przystępują do pracy z multimedium. Wykonują przyporządkowane do tej sekcji polecenia i wskazują w zaprezentowanych grafikach cechy malarstwa wazowego:

  • kompozycja pełna wdzięku i lekkości,

  • teatralne pozy postaci,

  • zwiewność sukni postaci,

  • sceny dynamiczne,

  • szczegóły uzbrojenia,

  • przejrzysta kompozycja sceny,

  • liczne zdobienia,

  • realistyczne oddanie nagich ciał,

  • wydłużone proporcje ciał,

  • precyzja rysunku postaci,

  • obraz dostosowany jest do krzywizny amfory,

  • sceny miłosne,

  • harmonia między kształtem wazy a dekoracją,

  • motyw uskrzydlonych postaci/zwierząt,

  • wprowadzenie perspektywy,

  • twarze malowane z profilu,

  • oddanie ruchu i dynamiki.

Faza podsumowująca

Uczniowie podsumowują pracę na lekcji, wskazują wątki, wydarzenia, postacie, atrybuty z eposów homeryckich, które inspirowały artystów. Mogą stworzyć notatkę w formie mapy myśli lub rysunków

Materiały dodatkowe:

  • Elżbieta Makowiecka, Sztuka grecka, Warszawa 2021.

  • Jerzy Oniszczuk, Homerycki klucz do pojmowania dziejów: hybris, nomos, polis, Warszawa 2020.

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Galeria zdjęć interaktywnych” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się