Autor: Martyna Wojtowicz

Temat: Odnowienie nadziei. Inicjatywy polityczne i militarne Polaków w czasie I wojny światowej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• tłumaczy, dlaczego Polacy opowiadali się po stronie ententy albo państw centralnych;

• opisuje, w jaki sposób Polacy próbowali walczyć o niepodległość Polski podczas I wojny światowej;

• wyjaśnia, czym były Legiony Polskie, Legion Puławski, Legion Bajończyków, Błękitna Armia.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla uczniom temat oraz cel zajęć zawarte w sekcji „Wprowadzenie”, omawia wspólnie z nimi kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania związane z tematem lekcji. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z nim?

Faza realizacyjna:

1. Praca w grupach z treścią e‑materiału. Nauczyciel dzieli uczniów na kilkuosobowe (cztero- lub pięcioosobowe) grupy, każda z nich przygotowuje prezentację na jeden z tematów z materiału z sekcji „Przeczytaj”, wskazany przez nauczyciela albo wylosowany:

• grupa 1 i 5 – W ogniu wojny,

• grupa 2 i 6 – W imię niepodległości. Po stronie państw centralnych,

• grupa 3 i 7 – Nadzieje bez pokrycia. W imperium carskim,

• grupa 4 i 8 – Błękitna Armia.

Po zakończeniu pracy przedstawiciele zespołów prezentują przydzielone zagadnienie, wskazując i omawiając najważniejsze wydarzenia z nim związane. Pozostali uczniowie sporządzają notatki, mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje. Uczniowie z grupy 2 powinni uwzględnić i omówić bitwy, w których uczestniczyli żołnierze Legionów Polskich.

2. Uczniowie w parach wykonują ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Sprawdź się”, a następnie porównują swoje odpowiedzi z inną parą uczniów.

3. Uczniowie wykonują ćwiczenia 4 i 6: analizują teksty źródłowe dotyczące sprawy polskiej. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonywanych zadań wraz z uczniami.

4. Praca z multimedium („Film edukacyjny”). Uczniowie zapoznają się z e‑materiałem, a następnie wykonują w parach polecenie 1: „Wyobraź sobie, że jesteś Polakiem/Polką żyjącym/żyjącą w czasach I wojny światowej. Masz wybór, do której armii (którego z państw zaborczych) możesz się zaciągnąć. Jeśli się zdecydujesz, to w jakiej armii chciałbyś/chciałabyś służyć i dlaczego?”. Dyskutują nad swoimi wyborami w dwójkach, potem wybrani uczniowie przedstawiają odpowiedzi na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie 3, uzupełniając informacje o wysiłku zbrojnym Polaków w czasie I wojny światowej. Wspólnie sprawdzają poprawność wykonanego zadania.

2. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę odnośnie do kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli? Czy uzyskali odpowiedzi na zadane na początku lekcji pytania?

3. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenie 9: „Wyobraź sobie, że jako dziennikarz »New York Timesa« (korespondent wojenny) przebywasz podczas I wojny światowej na froncie wschodnim. Napisz krótką notkę, w której przybliżysz amerykańskim czytelnikom znaczenie i rolę Legionów Polskich”.

Materiały pomocnicze:

S. Kieniewicz, Historia Polski 1795–1918, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1983.

R. Kaczmarek, Historia Polski 1914–1918, PWN Warszawa 2014.

A. Chwalba, Historia Polski, 1795–1918, Wydawnictwo Literackie Kraków 2000.

Wiek XX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska‑Bondaruk, S.B. Lenard, PWN, Warszawa 1998.

J. Piłsudski, Myśli, mowy i rozkazy, Warszawa 1989.

Powstanie II Rzeczypospolitej. Wybór dokumentów 1866–1925, red. H. Janowska, T. Jędruszczak, Warszawa 1981.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie mogą zapoznać się przed lekcją z sekcją „Film edukacyjny”, aby przygotować się do późniejszej pracy.

Spis ilustracji nieopisanych:

• Ćwiczenie 1 - Ilustracja 1: Mundur paradny ułana Legionu Puławskiego; CC BY 3.0, fot. Maciej Szczepańczyk, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 1 - Ilustracja 2: Mundur ułana 2. Pułku Ułanów Legionów Polskich; CC BY 3.0, fot. Maciej Szczepańczyk, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 1 - Ilustracja 3: Mundur oficera błękitnej armii; CC BY‑SA 3.0, fot. Agatstone, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 5 - Ilustracja 1: Józef Piłsudski ze swoim sztabem przed Pałacem Gubernialnym, 1914 r.; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 5 - Ilustracja 2: Michał Stachowicz, Kosynierzy chłopskiego pospolitego ruszenia z 1794 roku; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 5 - Ilustracja 3: Wojciech Kossak, Starcie belwederczyków z kirasjerami rosyjskimi na moście w Łazienkach 29 listopada 1830; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 5 - Ilustracja 4: Naczelne Dowództwo Wschodnie w Polsce, około 1916 r.; domena publiczna, Wikimedia Commons.