Autor: Anna Juwan

Temat: Adaptacje struktury i funkcji mózgowia kręgowców do środowiska i trybu życia

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Opiszesz rozwój zarodkowy ośrodkowego układu nerwowego kręgowców.

• Wymienisz i omówisz pierwotne funkcje poszczególnych części mózgowia kręgowców.

• Scharakteryzujesz mózgowie kręgowców z uwzględnieniem specjalizacji jego części jako wyrazu adaptacji do środowiska i trybu życia.

• Porównasz budowę mózgowia ryb, gadów, płazów, ptaków i ssaków.

• Przedstawisz kliniczny podział mózgowia człowieka oraz podasz funkcje pełnione przez poszczególne części.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• ćwiczenia interaktywne;

• praca z animacją;

• gra dydaktyczna;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

2. Wprowadzenie do tematu. Nauczyciel prosi, by uczniowie w parach opracowali mapy myśli opisujące najważniejsze cechy mózgowia poszczególnych grup zwierząt. Wybrane pary przedstawiają swoje propozycje, ochotnik zapisuje je na tablicy. Pozostali uczniowie odnoszą się do odnotowanych sugestii, uzupełniając je o swoje pomysły.

Faza realizacyjna:

1. Praca z multimedium („Animacja”). Uczniowie zapoznają się z animacją, a następnie w parach wykonują polecenie nr 1 („Na podstawie animacji wyjaśnij, która z części mózgowia płazów jest najlepiej rozwinięta”). Wybrane osoby dzielą się swoimi odpowiedziami na forum klasy.

2. Uczniowie wykonują indywidualnie polecenie nr 2: „Wyjaśnij, jakie korzyści odnosi ssak z wysoko rozwiniętego mózgowia. W odpowiedzi uwzględnij rozwój i specjalizację kresomózgowia”. Wybrane osoby przedstawiają rozwiązanie na forum klasy.

3. Praca z treścią e‑materiału. Uczniowie na podstawie przeczytanego tekstu oraz informacji zawartych w sekcji „Animacja” układają indywidualnie pytania do treści e‑materiału. Nauczyciel wraz z uczniami określa zasady rywalizacji i punktowania dobrych odpowiedzi (np. gra na czas lub na liczbę poprawnych odpowiedzi). Przeprowadzenie gry w klasie. Nauczyciel lub wybrany uczeń dba o prawidłowy przebieg quizu zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Nauczyciel ogłasza zwycięzców.

4. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują samodzielnie ćwiczenie nr 7 („Wykaż związek między rozwojem kresomózgowia a zdolnością ptaków i ssaków do uczenia się i zapamiętywania”). Następnie konsultują swoje rozwiązania w 4‑osobowych grupach. Wybrane zespoły przedstawiają rozwiązanie na forum klasy.

5. Uczniowie, pracując w 4‑osobowych grupach, wykonują ćwiczenie nr 8 („Wykaż związek między rozwojem móżdżku a stopniem skomplikowania ruchu u płazów i ptaków”). Wybrane zespoły przedstawiają rozwiązanie na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie w razie potrzeby uzupełniają mapy myśli opracowane we wstępnej fazie lekcji.

2. Na koniec zajęć nauczyciel raz jeszcze wyświetla na tablicy interaktywnej lub przy użyciu rzutnika temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście wyświetlonych treści prosi uczniów o rozwinięcie zdania: „Na dzisiejszej lekcji nauczyłem/nauczyłam się...”.

Praca domowa:

1. Wykonaj polecenia od 1 do 6 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z materiałem w sekcji „Animacja”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębić swoją wiedzę.