Autor: Stanisław Mrozowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Bizancjum w V–XI w.: od potęgi przez kryzys po odbudowę znaczenia

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje sytuację polityczną Bizancjum między V a XI w. i toczone przez Bizancjum wojny;

• wyjaśnia przyczyny sporu ikonoklastycznego;

• tłumaczy znaczenie terminów „ikonoklazm”, „ikonolatria”;

• opisuje wpływ Bizancjum na rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa w Europie.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Bizancjum w V–XI w.: od potęgi przez kryzys po odbudowę znaczenia”. Prosi uczestników zajęć o rozwiązanie ćwiczenia nr 1 i 2 z sekcji „Sprawdź się” na podstawie treści w sekcji „Przeczytaj”.

2. Chętni/wybrani uczniowie przygotowują prezentację na podstawie informacji zawartych w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel odczytuje wyświetlony na tablicy temat lekcji oraz cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”, ustala kryteria sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z udostępnionym e‑materiałem i wykonał zadane ćwiczenia. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej?

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel przypomina o prezentacjach przygotowanych przez uczniów przed lekcją. Poleca wybranej osobie (lub ochotnikowi) zaprezentowanie swojej pracy przed resztą klasy. Po prezentacji uczniowie krótko o niej dyskutują, dodają informacje, które ich zdaniem warto uwzględnić. Prowadzący może korygować odpowiedzi i je uzupełniać, udziela też uczniom informacji zwrotnej.

2. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia 3, 4 i 5 z sekcji „Sprawdź się”. Wspólnie weryfikują odpowiedzi, prowadzący wyjaśnia ewentualne wątpliwości.

3. Praca z multimedium („Audiobook”). Nauczyciel przed odtworzeniem nagrania prosi uczniów, aby w trakcie słuchania audiobooka wynotowywali najważniejsze ich zdaniem informacje. Po odtworzeniu nagrania odczytuje polecenie 2: „Scharakteryzuj wpływ Bizancjum na rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa w Europie”; uczniowie wykonują je w parach, a następnie przedstawiają swoje odpowiedzi na forum klasy.

4. Nawiązując do polecenia 3, nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Dlaczego władcy państw słowiańskich decydowali się na przyjęcie chrześcijaństwa z rąk bizantyjskich? Uczniowie zgłaszają swoje propozycje wraz z argumentami, dyskutują, a następnie zapisują wnioski.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie podsumowują swoją wiedzę z wykorzystaniem mapy myśli. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy do czterech uczniów. Każda grupa na środku kartki A4 wpisuje główne hasło „Bizancjum w V–XI w.” i rysuje gałęzie mapy. Powinny rozchodzić się promieniście i rozdzielać na kolejne gałęzie. Słowa, które zostaną umieszczone nad gałęziami, powinny być słowami kluczami, które wyrażają istotę myśli lub zagadnienia. Ważne, aby cała mapa zmieściła się na jednej stronie. Po wykonaniu pracy, w zależności od liczebności klasy i czasu, nauczyciel prosi o omówienie mapy myśli przedstawicieli wybranych lub wszystkich grup.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów. Może ocenić pracę uczniowskich grup.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

Materiały pomocnicze:

R. Browning, Justynian i Teodora, tłum. M. Boduszyńska‑Borowikowa, Warszawa 1977.

Z.A. Brzozowska, M.J. Leszka, Sąsiedztwo ze Słowianami, w: Dzieje Bizancjum. Zaginione cesarstwo, „Pomocnik Historyczny Polityki”, red. L. Będkowski, A. Kompa, 1/2019, s. 106–109.

A. Kompa, M.J. Leszka, Pierwsza chrześcijańska monarchia Europy, w: Dzieje Bizancjum. Zaginione cesarstwo, „Pomocnik Historyczny Polityki”, red. L. Będkowski A. Kompa, 1/2019, s. 12–17.

R. Michałowski, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2009.

G. Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, tłum. pod kier. H. Evert‑Kappesowej, Warszawa 1967.

Świat Bizancjum, t. 1, red. C. Morrisson, tłum. A. Graboń, Kraków 2011.

Świat Bizancjum, t. 2, red. J.C. Cheynet, tłum. A. Graboń, Kraków 2011.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą wykorzystać audiobook podczas lekcji poświęconych państwom słowiańskim i chrystianizacji Europy.