Autor: Gabriela Iwińska

Temat: Jak należy tworzyć nazwy i wzory cząsteczek alkoholi?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XIV. Hydroksylowe pochodne węglowodorów − alkohole i fenole. Uczeń:

2) na podstawie wzoru strukturalnego lub półstrukturalnego (grupowego) podaje nazwy systematyczne alkoholi i fenoli; na podstawie nazwy systematycznej rysuje wzory strukturalne lub półstrukturalne (grupowe).

Zakres rozszerzony

XIV. Hydroksylowe pochodne węglowodorów − alkohole i fenole. Uczeń:

2) na podstawie wzoru strukturalnego, półstrukturalnego (grupowego) lub uproszczonego podaje nazwy systematyczne alkoholi i fenoli; na podstawie nazwy systematycznej lub zwyczajowej rysuje ich wzory strukturalne, półstrukturalne (grupowe) lub uproszczone.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne

Uczeń:

• dokonuje podziału alkoholi ze względu na ich rzędowość; liczbę grup - OH w cząsteczce; charakter reszty węglowodorowej w cząsteczce;

• stosuje aktualną nomenklaturę alkoholi;

• proponuje nazwy alkoholi na podstawie ich struktury chemicznej;

• rysuje wzory strukturalne lub półstrukturalne (grupowe) alkoholi na podstawie ich nazwy.

Strategie nauczania:

• strategia asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• analiza materiału źródłowego oraz ćwiczenia uczniowskie;

• dyskusja;

• technika zdań podsumowujących;

• burza mózgów;

• film.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania, zaciekawiając tematem. Przykładowe pytania: jaki związek wchodzi w skład napojów alkoholowych? Co mają wspólnego ze sobą cholesterol, węglowodany oraz alkohole?

2. Ustalenie celu lekcji i kryteriów sukcesu oraz przedstawienie tematu zajęć: „Jak należy tworzyć nazwy i wzory cząsteczek alkoholi?”.

3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół alkoholi. Przypomnienie dotychczasowych wiadomości.

Faza realizacyjna:

1. Uczestnicy zajęć, na podstawie dostępnych źródeł, w tym treści e‑materiału, analizują treści dotyczące podziału alkoholi oraz ich nomenklatury. Powrót do burzy mózgów z fazy wstępnej i konfrontacja informacji na temat alkoholi. Po wyznaczonym czasie na analizę, nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej schemat podziału alkoholi ze względu na ich rzędowość; liczbę grup -OH w cząsteczce; charakter reszty węglowodorowej w cząsteczce. Chętne osoby omawiają schemat na forum klasy. Nauczyciel pyta uczniów o zasady tworzenia nazw systematycznych – dyskusja na forum. Nauczyciel również porusza nazewnictwo zwyczajowe. W razie potrzeby nauczyciel uzupełnia podane informacje.

2. Uczniowie samodzielnie oglądają i analizują film pt. „Jak należy tworzyć nazwy i wzory cząsteczek alkoholi?”. Układają pytania do filmu, a po jego projekcji zadają sobie nawzajem na forum klasy i udzielają odpowiedzi. Pozostali uczniowie i nauczyciel weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów. Nauczyciel zwraca uwagę na poprawność skonstruowanych pytań przez uczniów merytoryczność udzielanych na pytania odpowiedzi.

3. Nauczyciel wyświetla na prezentacji multimedialnej, przygotowanej wcześniej slajdy z nazwami alkoholi lub wzorami alkoholi. Uczniowie do nazw tworzą wzory sumaryczne, a do podanych na slajdach wzorów- tworzą nazwy systematyczne i kolejno podchodzą do tablicy zapisując wzory i nazwy alkoholi. Pozostali uczniowie i nauczyciel weryfikują poprawność zapisów.

4. Uczniowie sprawdzają zdobytą wiedzę wykonując parami ćwiczenia załączone do filmu.

5. Nauczyciel podaje przykładowe nazwy alkoholi. Chętni uczniowie podchodzą do tablicy i na podstawie nazwy systematycznej alkoholu tworzą wzór strukturalny i półstrukturalny.

6. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 3‑6 w sekcji „sprawdź się”. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi. Uczniowie wykonują pierwsze ćwiczenia interaktywne z sekcji „Sprawdź się”. Wyniki pracy omawiane są na forum. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną zaproponowanych odpowiedzi i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

7. Uczniowie rozwiązują zadania indywidualnie wykonując ćwiczenia nr 7 i 8. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanych zadań, omawiając je wraz z uczniami.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie określają, jakie nowe pojęcia wystąpiły na lekcji.

2. Nauczyciel rozdaje kartki czerwone i zielone, następnie prosi o podniesienie kartek zielonych przez osoby, które nie mają żadnych wątpliwości związanych z dzisiejszym tematem lekcji, czerwonych przez osoby, które nie wszystko zrozumiały.
   Prowadzący prosi, aby na kartkach czerwonych uczniowie napisali, z czym były problemy, a następnie przykleili je do kosza. Na zielonych piszą, co ich zainteresowało i również przyklejają je do walizeczki (kosz i walizeczka wiszą na tablicy).

Praca domowa:

Narysuj wzór strukturalny i półstrukturalny oraz podaj nazwę systematyczną dla opisanego alkoholu: pierwszorzędowy alkohol, zawiera pięć atomów węgla, pochodna alkanu, przy węglu βbeta – brak atomów wodoru.

Materiały pomocnicze:

Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Omów zasady tworzenia nazw systematycznych alkoholi.

• Napisz wzór strukturalny i pólstrukturalny dla propano‑1,3‑diolu.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Film samouczek” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać zadania w temacie „Jak należy tworzyć nazwy i wzory cząsteczek alkoholi?”.