Scenariusz zajęć

Autor: Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak kwasy reagują z tlenkami?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

9) opisuje typowe właściwości chemiczne kwasów, w tym zachowanie wobec metali, tlenków metali, wodorotlenków i soli kwasów o mniejszej mocy; projektuje i przeprowadza odpowiednie doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji.

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

9) opisuje typowe właściwości chemiczne kwasów, w tym zachowanie wobec metali, tlenków metali, wodorotlenków i soli kwasów o mniejszej mocy; projektuje i przeprowadza odpowiednie doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• analizuje zmiany charakteru chemicznego tlenków danego pierwiastka chemicznego w zależności od stopnia utlenienia atomów tego pierwiastka w tlenku;

• wykonuje doświadczenie, w którym sprawdzi, jak kwasy reagują z tlenkami;

• pisze i uzgadnia równania reakcji chemicznych kwasów z tlenkami.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• metoda lekcji odwróconej;

• wirtualne laboratorium;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• eksperyment chemiczny;

• termometr.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Przed lekcją:

Metoda lekcji odwróconej. Uczniowie indywidualnie przeprowadzają w domu doświadczenie chemiczne „Badanie zachowania zardzewiałego gwoździa w obecności napoju typu cola (lub odrdzewiacza)” opisane w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj” i uzupełniają dzienniczek wirtualny wpisując problem badawczy, hipotezę, opis doświadczenia, obserwacje i wnioski.

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Omówienie doświadczenia przeprowadzonego w domu – „Badanie zachowania zardzewiałego gwoździa w obecności napoju typu cola (lub odrdzewiacza)”.

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie przypominają, jakie znają rodzaje tlenków.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie zostaną użyte w czasie lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment chemiczny „Badanie reakcji wybranych tlenków z kwasami”. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na grupy, rozdaje karty pracy, przydziela grupom odczynniki chemiczne:

• grupa I – tlenek baru z kwasem siarkowym(VI);

• grupa II – tlenek glinu z kwasem chlorowodorowym;

• grupa III – tlenek krzemu(IV) z kwasem azotowym(V).

Uczniowie ustalają kolejne kroki wykonania eksperymentu, które akceptuje nauczyciel, zapisują pytanie badawcze i hipotezę. Podczas przeprowadzania eksperymentu obserwują zmiany, zapisują je w kartach pracy, zapisują równania reakcji chemicznych i wnioski. Po wyznaczonym czasie chętni uczniowie prezentują efekty pracy na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi.

2. Nauczyciel proponuje uczniom pracę w parach z wirtualnym laboratorium. Zadaniem uczniów jest przeprowadzenie wirtualnych reakcji celem zbadania zachowania się wybranych tlenków wobec kwasów. Uczniowie uzupełniają dzienniczek wirtualny. Po zakończonej pracy chętni uczniowie prezentują efekty swojej pracy, a pozostali uczniowie i nauczyciel weryfikują poprawność merytoryczną.

3. Ćwiczenia w zapisywaniu równań reakcji chemicznych tlenków z kwasami – nauczyciel podaje różne przykłady, a uczniowie podchodzą do tablicy i zapisują równania.

4. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne kwestie, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji, mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie nauczyciel stosuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów. Uczniowie na skali temperatury zaznaczają małymi kolorowymi samoprzylepnymi karteczkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia, które wynikają z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. Jeżeli ze skali będzie wynikał niski poziom temperatury, uczniowie zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Wirtualne laboratorium uczniowie mogą wykorzystać podczas przygotowania się do lekcji lub na pracę kontrolną, a nieobecni na lekcji do uzupełnienia luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów oraz małe kolorowe samoprzylepne karteczki dla uczniów.

2. Doświadczenie chemiczne – „Badanie reakcji wybranych tlenków z kwasami”.

• Szkło i sprzęt laboratoryjny: statywy do probówek, pipety, probówki, łyżki laboratoryjne.

• Odczynniki chemiczne: rozcieńczone kwasy: chlorowodorowy, azotowy(V), siarkowy(VI), tlenek baru, tlenek glinu, tlenek krzemu(IV).

3. Karty charakterystyk substancji chemicznych.

4. Karta pracy ucznia: